Abdij van Klaarkamp

Opgravingskaart Van Giffen 1939/40

Gebeeldhouwd hoofd gevonden bij het klooster

Het klooster werd rond 1163 gesticht, en mogelijk eerder, en in 1165 erkend als abdij[1] vanuit het Duitse cisterciënzerklooster Riddagshausen. Klaarkamp was het eerste cisterciënzerklooster in Noord-Nederland, dat bij de stichting o.a. werd begunstigd door de erfgenamen van de Reginingen[2]. De cisterciënzermonniken kwamen oorspronkelijk uit de Franse Abdij van Clairvaux[3] hetgeen "het lichte dal" betekent. Klaarkamp betekent "mooi schitterend veld"[1]. De monniken droegen witte kappen. De lekenbroeders droegen grijze kappen en werden in het Fries skiere mûntsen ("grijze monniken") genoemd.

Vanuit Klaarkamp werden vele andere kloosters gesticht, onder andere bij Bolsward (Klooster Bloemkamp; 1190), Aduard (Klooster van Aduard; 1192) en Gerkesklooster (Jeruzalem; 1249).

De monniken van Klaarkamp hielden zich onder meer bezig met het vervaardigen van kloostermoppen, bakstenen gemaakt van de klei die zij nabij het klooster afgroeven. Hierdoor ontstond het Klaarkampermeer, tegenwoordig een drassig gebied dat door Staatsbosbeheer wordt beheerd. Ook bebouwden de monniken het land en staken zij turf.

Op het hoogtepunt bezat het klooster 2500 hectare grond en zo'n 80 boerderijen. In het klooster woonden tientallen monniken en enkele honderden lekenbroeders. Ook had het klooster verscheidene uithoven, waarvan Sijbrandahuis er vermoedelijk een was. Daarnaast was er een uithof in Janum en ook de Schierstins nabij Veenwouden hoorde vanaf 1439 bij het klooster. Ook Schiermonnikoog ("eiland van de grijze monniken") hoorde bij het klooster Klaarkamp.

Tijdens de twisten tussen de Schieringers en Vetkopers behoorde Klaarkamp uiteraard tot de factie van de Schieringers. Een ander klooster, Bethanië of Foswerd bij Ferwerd, behoorde tot de factie van de Vetkopers. Toen in 1387 de kerk van Bethanië afbrandde kreeg Klaarkamp daarvan de schuld en bij wijze van wraak werden vier monniken uit Klaarkamp doodgeslagen. Pas vele jaren later werd de ruzie bijgelegd.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog ging Friesland over van het katholicisme naar het protestantisme. De kloosters, waaronder Klaarkamp, werden op 31 maart 1580 opgeheven en de bezittingen vervielen aan de Staten van Friesland. De kloosters werden afgebroken, de grond en de stenen waar het klooster van was gebouwd (kloostermoppen) werden verkocht.

Tussen 1858 en 1941 werd de terp waarop Klaarkamp gebouwd was afgegraven en de grond werd verkocht. Oorspronkelijk was de terp zo'n vier en een halve meter hoog. Tijdens het afgraven van de terp werden veel archeologische vondsten gedaan uit de tijd van het klooster, maar ook veel oudere, uit de Romeinse tijd.

Zie de categorie Klaarkamp van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.