Entree

De leerlingen leveren bij binnenkomst de telefoon in (telefoonbak) en gaan zitten voor de start van de les. De aandachtsrichter staat op het digibord/scherm.

Warming-up en afspraken

Bij de stelling "De moskee hoort net zo goed in het Haagse straatbeeld thuis als de kerk." en de rest van de les worden eerst afspraken gemaakt over een veilig klassenklimaat. "We geven les met de bedoeling dat leerlingen er iets van leren. Maar er moet wel eerst een context worden gecreëerd om ervoor te zorgen dat er geleerd kan worden." - (Olgers et al. 2010, p145). Dit gebeurt aan de hand van een schema/tabel wat samen met de leerlingen wordt ingevuld. Als de leerlingen zelf met onvoldoende voorbeelden komen kan de leerkracht de volgende suggesties doen:

Vervolgens wordt de stelling besproken. Belangrijk is dat leerlingen hun standpunten duidelijk (kunnen) uitleggen en dat er argumenten gegeven worden op basis van feiten of eigen ervaringen.

Tussenevaluatie

Terug naar de tabel met afspraken: wat ging er goed? Wat kan beter? (voor de rest van de les). En zijn er nog onduidelijkheden of vragen?

Inleiding

Al Madinah Moskee Loosduinseweg Den Haag

De leerkracht vertelt dat we straks gaan kijken naar onderzoeksgegevens van een recent rapport van het scp. Dit gaat over hoe de islam beleefd word door moslims in Nederland. Deze onderzoeken zijn heel uitgebreid en vaak lastig te lezen daarom pikken we er maar een paar specifieke stukken uit. Maar wat weet je al van de Islam? In de dia staat al een aantal trefwoorden/categorieën. De leerkracht reageert op vingers of wijst leerlingen aan. Aan bod komen bijvoorbeeld:

• Oorsprong: midden-oosten (vroeger), Herkomst Nederlandse moslims: Marokko, Turkije, Syrië, Afghanistan, Somalië, Irak, Suriname, etc.
• Grondslag: Een enkele god (Allah), onderwerping, Koran, Hadith.
• Ideologie: God openbaart zich de schepping, leven volgens koran, profeet Mohammed.
• Cultuur en gebruiken: vijf zuilen, vasten, Mekka, moskee, bidden.
• Stromingen: Soennisme (Hadith: gewoonten Mohammed), Sjiisme (Iran), Soefisme, Koranisme.

Voorbeeld

Op het scherm is een tabel te zien. De leerkracht vertelt alleen waar de tabel vandaan komt en waarvoor deze dient.

Dan volgt een onderwijsleergesprek van ongeveer acht minuten. Dit een opstapje voor de tekst die de leerlingen straks gaan lezen en exemplarisch voor de bespreking die later volgt in de groepjes.

Uitwerking van het onderwijsleergesprek:

Opdracht fase 1 (8-10 min.)

De leerlingen gebruiken nu hun tekst (kader) om een aantal opdrachten te maken. Dit is een lastige (droge) tekst met veel informatie waarop gereflecteerd moet worden: welke kenmerken uit de islam en van moslims komen hier naar voren en wat zegt dit over hoe het geloof beleefd wordt? Leerlingen die eerder klaar zijn lezen in hun leesboek of lesboek.

Opdracht fase 2 (8-10 min.)

Leerlingen staan op en gaan met twee anderen om tafel zitten zodat alle drie de kaders vertegenwoordigd zijn. Vervolgens wordt de rest van de opdracht gemaakt. Belangrijk is dat er goed overlegd wordt en dat de tijd wordt benut.

Evaluatie

De evaluatie bestaat in de eerst plaats uit het bespreken van de voornemens ten aanzien van een veilig klassenklimaat. Vervolgens wordt er naar de inhoudelijke vragen gekeken: belangrijke kenmerken van de islam en de wijze waarop deze beleefd wordt in Nederland. Kunnen leerlingen die niet thuis zijn in de islam zich hiervan een voorstelling maken? Welke waarden, normen en gewoonten spelen een rol? Met welke dilemma's hebben moslims in Nederland vooral te maken?

Doelen

De lesdoelen sluiten (ten dele) aan bij de volgende examendoelen in de bovenbouw van het vo en competenties in het mbo:

• basisvaardigheden toepassen die betrekking hebben op communiceren, samenwerken, informatie verwerven en verwerken;
• (met betrekking tot een maatschappelijk vraagstuk) een standpunt innemen en hier argumenten voor geven;
• beschrijven hoe mensen bij het vormen van hun meningen beïnvloed worden door selectie van informatie.

Daarnaast wordt een aantal kritische denkvaardigheden aangesproken:

• informatie (-bronnen) op waarde weten te schatten;
• het perspectief van anderen kunnen innemen;
• kunnen nadenken over hoe eigen opvattingen, beslissingen en handelingen tot stand komen.

Lesinhoud

De lesinhoud is vooral bedoeld om een beeld neer te zetten van groepen met een islamitische achtergrond zonder al te veel in te gaan op de maatschappelijke discussie rondom de islam. De focus ligt op het soort informatie, hoe deze vergaard is en wat dit betrouwbaar maakt. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zich richten op de historische, culturele en sociale aspecten van moslims in Nederland en vooral kijken of het gegeven bronmateriaal feitelijk klopt en of hieruit iets af te leiden valt ten aanzien van de religieuze beleving van Moslims in Nederland.

Daarnaast is het een soort opfriscursus waarbij een aantal aspecten van de Islam voorbij komen waar de meeste niet-moslims wel eens van gehoord hebben maar vaak niet precies weten hoe het nu zit. In de verschillende lesonderdelen is ruimte om deze vragen te stellen en hierover in gesprek te gaan.

Werkvorm

De les is aanvankelijk leerkracht gestuurd en tot en na het onderwijsleergesprek gaan leerlingen zelfstandig aan het werk. Hierbij wordt een groot beroep gedaan op hun taalvaardigheid (een begrippenlijst is hierbij een zinvolle toevoeging). Bij de uitwisseling in groepjes moet er efficient worden overlegd om binnen de gegeven tijd te blijven. Dit kan de leerkracht deels monitoren door rond te lopen en terug te vragen.

Bij de werkvorm werken de leerlingen eerst zelfstandig en later in een groepje: een variatie op de expert-methode.

Rozet van de titelpagina voor de vierde druk van de derde editie van de vertaling van Rodwell van de Koran in 1909

Werkvormen en literatuur

In deze les is in elk geval ruimte voor twee leerstijlen zoals deze door Kolb worden geschetst (van der Veen & van der Wal 2008, p41-43; Olgers et al. 2010, p131-132). Die van de denkers (combineren reflectief observeren met abstract denken/conceptualiseren: willen graag redeneren en zelfstandig werken). Namelijk in onderdeel 1 van de leesopdracht waarbij de geactiveerde kennis wordt ingezet voor een stuk tekstanalyse. En die van de beslissers (combineren een voorkeur voor abstract conceptualiseren en actief experimenteren: willen probleemoplossend, deductief werken). Namelijk in de daaropvolgende opdracht waarbij de opgedane kennis vergeleken en gecombineerd moet worden (bij dit onderdeel is het wellicht ook handig om beslissers in het groepje te hebben).

Overall kan worden beargumenteerd dat in de opeenvolging van lesonderdelen sprake is van een zekere mate van Guided Discovery (van der Veen & van der Wal 2008, p82-86). De leerlingen worden eerst bekend gemaakt met het onderwerp door begrippen en principes ten aanzien van de islam te verkennen, vervolgens wordt er ingezoomd op onderzoeksresultaten (de tabel) en gekeken of leerlingen hiermee uit de voeten kunnen en ten slotte gaan zij zelfstandig en met elkaar (in groepjes van drie) analyserend en reflectief aan het werk. In de evaluatie wordt tenslotte terug gekeken op de behandelde stof opnieuw gereflecteerd op het eigen handelen en de betrouwbaarheid van de gebruikte gegevens.