կեանք
Old Armenian
Noun
կեանք • (keankʿ) pl
- life; health; subsistence, living, nourishment; conduct, behaviour, manners, habits; means, circumstances, property, substance, goods, patrimony, inheritance, wealth, possessions, fortune; being, days, existence; this world; the world
- խստամբեր կեանք ― xstamber keankʿ ― an austere life
- դժոխըմբեր կեանք ― džoxəmber keankʿ ― a frightful or insupportable life
- բազմավրդով կեանք ― bazmavrdov keankʿ ― a checkered life
- վտանգալից կեանք ― vtangalicʿ keankʿ ― a perilous or hazardous life
- վատ կեանք ― vat keankʿ ― a base life
- չարակեաց կեանք ― čʿarakeacʿ keankʿ ― a wretched life
- անգործ կեանք ― angorc keankʿ ― an unoccupied or idle life
- ունայն կեանք ― unayn keankʿ ― a useless life
- անպաճոյճ կեանք ― anpačoyč keankʿ ― a simple life
- սակաւապէտ կեանք ― sakawapēt keankʿ ― a frugal life
- շինական կեանք ― šinakan keankʿ ― a rural life
- վաստակասէր կեանք ― vastakasēr keankʿ ― a laborious life
- ժիր կեանք ― žir keankʿ ― an active life
- զգաստ կեանք ― zgast keankʿ ― a sober life
- անարատ կեանք ― anarat keankʿ ― a pure life
- բարեկարգ կեանք ― barekarg keankʿ ― a regular life
- չափաւոր կեանք ― čʿapʿawor keankʿ ― a moderate life
- տեսական կեանք ― tesakan keankʿ ― a contemplative life
- անհոգ կեանք ― anhog keankʿ ― a careless life
- անդորրաւետ կեանք ― andorrawet keankʿ ― a quiet or tranquil life
- խաղաղաւէտ կեանք ― xałaławēt keankʿ ― a peaceful life
- փափկասուն կեանք ― pʿapʿkasun keankʿ ― a delectable life
- հեշտալի կեանք ― heštali keankʿ ― an effeminate or luxurious life
- զուարճալից կեանք ― zuarčalicʿ keankʿ ― an agreeable life
- սոսկական վարել կեանս ― soskakan varel keans ― to lead a private life
- անզբօս վարել կեանս ― anzbōs varel keans ― to lead a serious life
- հովուական վարել կեանս ― hovuakan varel keans ― to lead a pastoral life
- ցկեանս ― cʿkeans ― for life
- ի կեանս իմ ― i keans im ― in all my life
- երբէք ի կեանս իմ ― erbēkʿ i keans im ― never in my life
- զամենայն աւուրս կենաց իմոց ― zamenayn awurs kenacʿ imocʿ ― for my whole lifetime
- յաւիտենական, հանդերձեալ կեանք ― yawitenakan, handerjeal keankʿ ― eternal life, the life to come, the next world
- ընթացք, երկարութիւն եւ վախճան կենաց ― əntʿacʿkʿ, erkarutʿiwn ew vaxčan kenacʿ ― the course, the duration and the end of life
- մեկին/ամփոփ կեանք ― mekin/ampʿopʿ keankʿ ― a retired life
- անշուք/աննշան կեանք ― anšukʿ/annšan keankʿ ― obscure life, life of obscurity
- կեանք զերծ ի հոգոց եւ ի կրից ― keankʿ zerc i hogocʿ ew i kricʿ ― a life free from passion, uneasiness or anxieties
- հասարակաց վարել կեանս ― hasarakacʿ varel keans ― to live in common
- բերկրալից, հաճոյական վարել կեանս ― berkralicʿ, hačoyakan varel keans ― to lead a happy, comfortable life
- դողալ ի վերայ կենաց ուրուք ― dołal i veray kenacʿ urukʿ ― to tremble for another's life or days
- կեանս պարգեւել ― keans pargewel ― to grant life to
- շահել զկեանս ― šahel zkeans ― to gain one's living
- ի վտանգ արկանել զկեանս ― i vtang arkanel zkeans ― to imperil, to hazard or expose one's life to danger
- ազատել կամ կորուսանել զկեանս ― azatel kam korusanel zkeans ― to save or lose the life
- ի կենաց արկանել, զրաւել, բառնալ, լուծանել ― i kenacʿ arkanel, zrawel, baṙnal, lucanel ― to deprive of life, to put to death, to kill
- ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել ― ənd mēǰ kenacʿ ew mahu linel ― to be a question of life or death
- ի կենաց անկանել, պակասել ― i kenacʿ ankanel, pakasel ― to lose one's life, to die
- հրաժարել ի կենաց ― hražarel i kenacʿ ― to renounce life
- փոխիլ ի կենաց աստի ― pʿoxil i kenacʿ asti ― to make one's exit from this world
- ելանել ի կենաց ― elanel i kenacʿ ― to depart this life
- սուղն են կեանք ― sułn en keankʿ ― life is short
- ի վտանգի կան կեանք նորա ― i vtangi kan keankʿ nora ― his life is in danger
- ընդ կեանս եւ ընդ մահ ― ənd keans ew ənd mah ― half alive and half dead
- տալ տաց զկեանս իմ վասն նորա ― tal tacʿ zkeans im vasn nora ― I would lay down my life for him or her
- ի կեանս եւ ի մահու ― i keans ew i mahu ― in life and death
- ժամանակն է ոստայն կենաց/որ հինու զկեանս ― žamanakn ē ostayn kenacʿ/or hinu zkeans ― time is the stuff that life is made of
- ըստ կենաց եւ վախճանն ― əst kenacʿ ew vaxčann ― people die as they live
Usage notes
The word has the following combining forms:
- կեան- (kean-) (when stressed)
- կեն- (ken-) (when unstressed)
- կեանս- (keans-) (the plural accusative)
- կենս- (kens-) (the plural accusative unstressed)
- կենց- (kencʿ-), from *կեանց (*keancʿ), the older genitive/dative of կեանք (keankʿ) replaced later by կենաց (kenacʿ)
- կենդ- (kend-), from կեն- (ken-)
- կենդան- (kendan-), from կենդ- (kend-) + -ան (-an)
Declension
i-a-type
| plural only (plurale tantum) | |
|---|---|
| nominative | կեանք (keankʿ) |
| genitive | կենաց (kenacʿ) |
| dative | կենաց (kenacʿ) |
| accusative | կեանս (keans) |
| ablative | կենաց (kenacʿ) |
| instrumental | կենաւք = կենօք (kenawkʿ = kenōkʿ) |
| locative | կեանս (keans) |
| the older genitive/dative must have been *կեանց (*keancʿ), as shown by the combining form կենց- (kencʿ-) derived from it | |
Derived terms
- անասնակենցաղ (anasnakencʿał)
- անբարեկենդան (anbarekendan)
- անկեանք (ankeankʿ)
- անկենդան (ankendan)
- անկենդանական (ankendanakan)
- անկենդանակից (ankendanakicʿ)
- անկենդանաւոր (ankendanawor)
- անկենդանի (ankendani)
- անկենցաղ (ankencʿał)
- բարեկենդան (barekendan)
- բարեկենդանանամ (barekendananam)
- բարեկենդանացուցանեմ (barekendanacʿucʿanem)
- բարեկենդանի (barekendani)
- բարեկենդանութիւն (barekendanutʿiwn)
- բարիկենդան (barikendan)
- գերակենդան (gerakendan)
- դժոխակենդան (džoxakendan)
- դժուարակեանք (džuarakeankʿ)
- դժուարակենցաղ (džuarakencʿał)
- երկակենդան (erkakendan)
- երկակենցաղ (erkakencʿał)
- երկակենցիկ (erkakencʿik)
- երկակենցիկ (erkakencʿik)
- երկնակենցաղ (erknakencʿał)
- երկրակենցաղ (erkrakencʿał)
- զուգակենակցաբար (zugakenakcʿabar)
- թթուակենցաղ (tʿtʿuakencʿał)
- ինքնակեանք (inkʿnakeankʿ)
- ինքնակենդանանամ (inkʿnakendananam)
- խաւարակենցաղ (xawarakencʿał)
- կեանսաբեր (keansaber)
- կեանսազգեաց (keansazgeacʿ)
- կեանսուսոյց (keansusoycʿ)
- կենաբաշխ (kenabašx)
- կենաբարձ (kenabarj)
- կենաբարձիւր (kenabarjiwr)
- կենագործ (kenagorc)
- կենագործակ (kenagorcak)
- կենագործական (kenagorcakan)
- կենագործեմ (kenagorcem)
- կենագործիչ (kenagorcičʿ)
- կենագործութիւն (kenagorcutʿiwn)
- կենադարձ (kenadarj)
- կենազարդ (kenazard)
- կենազգեաց (kenazgeacʿ)
- կենազէն (kenazēn)
- կենազրաւ (kenazraw)
- կենազրաւեմ (kenazrawem)
- կենախուզ (kenaxuz)
- կենածին (kenacin)
- կենական (kenakan)
- կենակից (kenakicʿ)
- կենակցութիւն (kenakcʿutʿiwn)
- կենահաղորդ (kenahałord)
- կենահրաշ (kenahraš)
- կենաձայն (kenajayn)
- կենաձիր (kenajir)
- կենաղուտ (kenałut)
- կենաճաշակ (kenačašak)
- կենաշնորհ (kenašnorh)
- կենապատճառ (kenapatčaṙ)
- կենասեր (kenaser)
- կենասերիմ (kenaserim)
- կենասէր (kenasēr)
- կենասիրութիւն (kenasirutʿiwn)
- կենաստեղծեմ (kenastełcem)
- կենատ (kenat)
- կենատու (kenatu)
- կենարար (kenarar)
- կենարարեմ (kenararem)
- կենացածին (kenacʿacin)
- կենացունաբեր (kenacʿunaber)
- կենաւէտ (kenawēt)
- կենդակ (kendak)
- կենդան (kendan)
- կենդանաբաշխ (kendanabašx)
- կենդանաբեր (kendanaber)
- կենդանաբոյս (kendanaboys)
- կենդանաբուծեմ (kendanabucem)
- կենդանաբուծիմ (kendanabucim)
- կենդանաբուղխ (kendanabułx)
- կենդանաբուսութիւն (kendanabusutʿiwn)
- կենդանագիծ (kendanagic)
- կենդանագիր (kendanagir)
- կենդանագոյ (kendanagoy)
- կենդանագոյն (kendanagoyn)
- կենդանագործ (kendanagorc)
- կենդանագործեմ (kendanagorcem)
- կենդանագործութիւն (kendanagorcutʿiwn)
- կենդանագրած (kendanagrac)
- կենդանագրական (kendanagrakan)
- կենդանագրեմ (kendanagrem)
- կենդանագրութիւն (kendanagrutʿiwn)
- կենդանադիր (kendanadir)
- կենդանազգեաց (kendanazgeacʿ)
- կենդանազոհութիւն (kendanazohutʿiwn)
- կենդանախարոյկ (kendanaxaroyk)
- կենդանախարուկեմ (kendanaxarukem)
- կենդանախումբ (kendanaxumb)
- կենդանածին (kendanacin)
- կենդանածնական (kendanacnakan)
- կենդանածնեմ (kendanacnem)
- կենդանածնութիւն (kendanacnutʿiwn)
- կենդանակ (kendanak)
- կենդանակայլակ (kendanakaylak)
- կենդանական (kendanakan)
- կենդանականաբար (kendanakanabar)
- կենդանականագոյն (kendanakanagoyn)
- կենդանակապ (kendanakap)
- կենդանակերպ (kendanakerp)
- կենդանակերպեմ (kendanakerpem)
- կենդանակերպիմ (kendanakerpim)
- կենդանակէզ (kendanakēz)
- կենդանակիր (kendanakir)
- կենդանահալած (kendanahalac)
- կենդանահոս (kendanahos)
- կենդանաձայն (kendanajayn)
- կենդանաձիր (kendanajir)
- կենդանանամ (kendananam)
- կենդանանորոգ (kendananorog)
- կենդանաշարժ (kendanašarž)
- կենդանաշէն (kendanašēn)
- կենդանապահ (kendanapah)
- կենդանապարգեւ (kendanapargew)
- կենդանապետական (kendanapetakan)
- կենդանապէս (kendanapēs)
- կենդանասաղարթ (kendanasałartʿ)
- կենդանասեր (kendanaser)
- կենդանասերիմ (kendanaserim)
- կենդանասերութիւն (kendanaserutʿiwn)
- կենդանասէր (kendanasēr)
- կենդանասիրութիւն (kendanasirutʿiwn)
- կենդանասնիմ (kendanasnim)
- կենդանասուն (kendanasun)
- կենդանասպառ (kendanaspaṙ)
- կենդանաստեղծ (kendanastełc)
- կենդանաստեղծեմ (kendanastełcem)
- կենդանաստեղծութիւն (kendanastełcutʿiwn)
- կենդանաստեղծում (kendanastełcum)
- կենդանատեսակ (kendanatesak)
- կենդանատիպ (kendanatip)
- կենդանատնկիմ (kendanatnkim)
- կենդանատու (kendanatu)
- կենդանատունկ (kendanatunk)
- կենդանատուր (kendanatur)
- կենդանատրեցուցանեմ (kendanatrecʿucʿanem)
- կենդանարար (kendanarar)
- կենդանարարագոյն (kendanararagoyn)
- կենդանարարող (kendanararoł)
- կենդանարարութիւն (kendanararutʿiwn)
- կենդանարմատ (kendanarmat)
- կենդանացու (kendanacʿu)
- կենդանացուցանեմ (kendanacʿucʿanem)
- կենդանացուցիչ (kendanacʿucʿičʿ)
- կենդանաւէտ (kendanawēt)
- կենդանաւոր (kendanawor)
- կենդանեղութիւն (kendanełutʿiwn)
- կենդանի (kendani)
- կենդանութիւն (kendanutʿiwn)
- կենդանւոյն (kendanwoyn)
- կենդանօրէն (kendanōrēn)
- կենեղուտ (kenełut)
- կենընծայ (kenəncay)
- կենսաբաշխ (kensabašx)
- կենսաբեր (kensaber)
- կենսաբուղխ (kensabułx)
- կենսագիւտ (kensagiwt)
- կենսազգեաց (kensazgeacʿ)
- կենսախրախոյս (kensaxraxoys)
- կենսածաղիկ (kensacałik)
- կենսածին (kensacin)
- կենսածնեմ (kensacnem)
- կենսածնունդ (kensacnund)
- կենսակայլակ (kensakaylak)
- կենսական (kensakan)
- կենսակիր (kensakir)
- կենսահրաւէր (kensahrawēr)
- կենսաճաշակ (kensačašak)
- կենսանամ (kensanam)
- կենսաչու (kensačʿu)
- կենսապարգեւ (kensapargew)
- կենսառաք (kensaṙakʿ)
- կենսառիթ (kensaṙitʿ)
- կենսասէր (kensasēr)
- կենսատու (kensatu)
- կենսատունկ (kensatunk)
- կենսատուր (kensatur)
- կենսացնցուղ (kensacʿncʿuł)
- կենսացուցանեմ (kensacʿucʿanem)
- կենսացուցիչ (kensacʿucʿičʿ)
- կենսունակ (kensunak)
- կենսուսոյց (kensusoycʿ)
- կենցական (kencʿakan)
- կենցաղ (kencʿał)
- կենցաղազրաւ (kencʿałazraw)
- կենցաղական (kencʿałakan)
- կենցաղականութիւն (kencʿałakanutʿiwn)
- կենցաղակից (kencʿałakicʿ)
- կենցաղակցորդ (kencʿałakcʿord)
- կենցաղապէս (kencʿałapēs)
- կենցաղասէր (kencʿałasēr)
- կենցաղավար (kencʿałavar)
- կենցաղավարեմ (kencʿałavarem)
- կենցաղավարիմ (kencʿałavarim)
- կենցաղավարութիւն (kencʿałavarutʿiwn)
- կենցաղաւէտ (kencʿaławēt)
- կենցաղիմ (kencʿałim)
- կենցաղօգուտ (kencʿałōgut)
- կենցաղօգտակարագոյն (kencʿałōgtakaragoyn)
- կենցաղօգտութիւն (kencʿałōgtutʿiwn)
- կիսակենդան (kisakendan)
- մաքրակենցաղ (makʿrakencʿał)
- միակենցաղ (miakencʿał)
- չկենդանի (čʿkendani)
- սկզբնակենդան (skzbnakendan)
- վատթարակեանք (vattʿarakeankʿ)
- վերակենդանանամ (verakendananam)
- վերակենցաղեմ (verakencʿałem)
- վերակենցաղիմ (verakencʿałim)
- վերնակենցաղ (vernakencʿał)
- փառակենցաղ (pʿaṙakencʿał)
- օտարակենցաղեմ (ōtarakencʿałem)
Descendants
- Armenian: կյանք (kyankʿ)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “կեանք”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “կեանք”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “կեալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
This article is issued from
Wiktionary.
The text is licensed under Creative
Commons - Attribution - Sharealike.
Additional terms may apply for the media files.