अर्ध

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit अर्ध (ardhá).

Doublet of आधा (ādhā), a tadbhava.

Pronunciation

IPA^(key): /əɾd̪ʱ/

Adjective

अर्ध • (ardh)

(literary, formal, in compounds) half
Synonym: आधा (ādhā)

Alternative forms

अर्द्ध (arddh)

Derived terms

अर्धायु (ardhāyu)

Nepali

Etymology

Borrowed from Sanskrit अर्ध (ardhá).

Adjective

अर्ध • (ardha)

half

Sanskrit

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /ɐ́ɽ.d̪ʱɐ/
(Classical) IPA^(key): /ˈɐɽ.d̪ʱɐ/

(Vedic) IPA^(key): /ɐɽ.d̪ʱɐ́/
(Classical) IPA^(key): /ˈɐɽ.d̪ʱɐ/

Etymology 1

From Proto-Indo-Aryan *Hárdʰas, from Proto-Indo-Iranian *Hárdʰas. Cognate with Avestan 𐬀𐬭𐬆𐬜𐬀‎ (arəδa).

Adjective

अर्ध • (ardhá)

half, halved, forming a half

Declension

Masculine a-stem declension of अर्ध
Nom. sg.	अर्धः (ardhaḥ)
Gen. sg.	अर्धस्य (ardhasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्धः (ardhaḥ)	अर्धौ (ardhau)	अर्धाः (ardhāḥ)
Vocative	अर्ध (ardha)	अर्धौ (ardhau)	अर्धाः (ardhāḥ)
Accusative	अर्धम् (ardham)	अर्धौ (ardhau)	अर्धान् (ardhān)
Instrumental	अर्धेन (ardhena)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धैः (ardhaiḥ)
Dative	अर्धाय (ardhāya)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धेभ्यः (ardhebhyaḥ)
Ablative	अर्धात् (ardhāt)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धेभ्यः (ardhebhyaḥ)
Genitive	अर्धस्य (ardhasya)	अर्धयोः (ardhayoḥ)	अर्धानाम् (ardhānām)
Locative	अर्धे (ardhe)	अर्धयोः (ardhayoḥ)	अर्धेषु (ardheṣu)

Feminine ā-stem declension of अर्ध
Nom. sg.	अर्धा (ardhā)
Gen. sg.	अर्धायाः (ardhāyāḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्धा (ardhā)	अर्धे (ardhe)	अर्धाः (ardhāḥ)
Vocative	अर्धे (ardhe)	अर्धे (ardhe)	अर्धाः (ardhāḥ)
Accusative	अर्धाम् (ardhām)	अर्धे (ardhe)	अर्धाः (ardhāḥ)
Instrumental	अर्धया (ardhayā)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धाभिः (ardhābhiḥ)
Dative	अर्धायै (ardhāyai)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धाभ्यः (ardhābhyaḥ)
Ablative	अर्धायाः (ardhāyāḥ)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धाभ्यः (ardhābhyaḥ)
Genitive	अर्धायाः (ardhāyāḥ)	अर्धयोः (ardhayoḥ)	अर्धानाम् (ardhānām)
Locative	अर्धायाम् (ardhāyām)	अर्धयोः (ardhayoḥ)	अर्धासु (ardhāsu)

Neuter a-stem declension of अर्ध
Nom. sg.	अर्धम् (ardham)
Gen. sg.	अर्धस्य (ardhasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्धम् (ardham)	अर्धे (ardhe)	अर्धानि (ardhāni)
Vocative	अर्ध (ardha)	अर्धे (ardhe)	अर्धानि (ardhāni)
Accusative	अर्धम् (ardham)	अर्धे (ardhe)	अर्धानि (ardhāni)
Instrumental	अर्धेन (ardhena)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धैः (ardhaiḥ)
Dative	अर्धाय (ardhāya)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धेभ्यः (ardhebhyaḥ)
Ablative	अर्धात् (ardhāt)	अर्धाभ्याम् (ardhābhyām)	अर्धेभ्यः (ardhebhyaḥ)
Genitive	अर्धस्य (ardhasya)	अर्धयोः (ardhayoḥ)	अर्धानाम् (ardhānām)
Locative	अर्धे (ardhe)	अर्धयोः (ardhayoḥ)	अर्धेषु (ardheṣu)

Noun

अर्ध • (ardhá) m

the half

Declension

Masculine a-stem declension of अर्ध (ardhá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्धः ardháḥ	अर्धौ ardhaú	अर्धाः / अर्धासः¹ ardhā́ḥ / ardhā́saḥ¹
Vocative	अर्ध árdha	अर्धौ árdhau	अर्धाः / अर्धासः¹ árdhāḥ / árdhāsaḥ¹
Accusative	अर्धम् ardhám	अर्धौ ardhaú	अर्धान् ardhā́n
Instrumental	अर्धेन ardhéna	अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām	अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹
Dative	अर्धाय ardhā́ya	अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām	अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ
Ablative	अर्धात् ardhā́t	अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām	अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ
Genitive	अर्धस्य ardhásya	अर्धयोः ardháyoḥ	अर्धानाम् ardhā́nām
Locative	अर्धे ardhé	अर्धयोः ardháyoḥ	अर्धेषु ardhéṣu
Notes	¹Vedic

Noun

अर्ध • (ardhá) n

the half
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 6.30.1:
  भूय इद्वावृधे वीर्यायँ एको अजुर्यो दयते वसूनि ।
  प्र रिरिचे दिव इन्द्रः पृथिव्या अर्धमिदस्य प्रति रोदसी उभे ॥
  bhūya idvāvṛdhe vīryāyam̐ eko ajuryo dayate vasūni .
  pra ririce diva indraḥ pṛthivyā ardhamidasya prati rodasī ubhe .
  INDRA hath waxed yet more for hero prowess, alone, Eternal, he bestoweth treasures.
  Indra transcendeth both the worlds in greatness: one half of him equalleth earth and heaven.
one part of two
a part, party
(in the locative) in the middle

Declension

Neuter a-stem declension of अर्ध (ardhá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्धम् ardhám	अर्धे ardhé	अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹
Vocative	अर्ध árdha	अर्धे árdhe	अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹
Accusative	अर्धम् ardhám	अर्धे ardhé	अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹
Instrumental	अर्धेन ardhéna	अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām	अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹
Dative	अर्धाय ardhā́ya	अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām	अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ
Ablative	अर्धात् ardhā́t	अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām	अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ
Genitive	अर्धस्य ardhásya	अर्धयोः ardháyoḥ	अर्धानाम् ardhā́nām
Locative	अर्धे ardhé	अर्धयोः ardháyoḥ	अर्धेषु ardhéṣu
Notes	¹Vedic

Etymology 2

From Proto-Indo-Aryan *Hárdʰas, from Proto-Indo-Iranian *Hárdʰas. Cognate with Avestan 𐬀𐬭𐬆𐬜𐬀‎ (arəδa).

Noun

अर्ध • (árdha) n (Vedic)

side, part
place, region, country

Declension

Neuter a-stem declension of अर्ध (árdha)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्धम् árdham	अर्धे árdhe	अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹
Vocative	अर्ध árdha	अर्धे árdhe	अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹
Accusative	अर्धम् árdham	अर्धे árdhe	अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹
Instrumental	अर्धेन árdhena	अर्धाभ्याम् árdhābhyām	अर्धैः / अर्धेभिः¹ árdhaiḥ / árdhebhiḥ¹
Dative	अर्धाय árdhāya	अर्धाभ्याम् árdhābhyām	अर्धेभ्यः árdhebhyaḥ
Ablative	अर्धात् árdhāt	अर्धाभ्याम् árdhābhyām	अर्धेभ्यः árdhebhyaḥ
Genitive	अर्धस्य árdhasya	अर्धयोः árdhayoḥ	अर्धानाम् árdhānām
Locative	अर्धे árdhe	अर्धयोः árdhayoḥ	अर्धेषु árdheṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Ardhamagadhi Prakrit:
- Assamese: আধা (adha), আধ (adh)
- Bengali: আধ (adh), আধা (adha)
- Oriya: ଅଧ (ôdhô), ଅଧା (ôdha)
- Sylheti: ꠀꠗꠣ (àdá)
Maharastri Prakrit:
- Marathi: अर्धे (ardhe)
Pali: addha
Sauraseni Prakrit: 𑀅𑀤𑁆𑀥 (addha)
- Old Gujarati: अरधउं
  - Gujarati: અર્ધું (ardhũ), અડધું (aḍadhũ)
  - Marwari: अरधौ (ardhau)
- Hindi: आधा (ādhā)
- Nepali: अध (adha)
- Punjabi: ਅੱਧ (adh)
→ Telugu: అర్ధము (ardhamu)

References

Monier Williams (1899), “अर्ध”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 0091.

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.