կէս
Old Armenian
Etymology
The origin is uncertain. Perhaps of Iranian origin.
Noun
կէս • (kēs)
- half
- ի կէս, կիսով չափ ― i kēs, kisov čʿapʿ ― by half; half done
- կէս ի կէս ― kēs i kēs ― in part, half, by halves, imperfectly
- կէս ի կէս բանիւ խոստանալ ― kēs i kēs baniw xostanal ― to make a half promise; to promise with the lips, insincerely
- կէս ժամ ― kēs žam ― half an hour
- զտասն եւ կէս ժամաւ ― ztasn ew kēs žamaw ― at half past ten
- կէս գիշեր ― kēs gišer ― midnight
- կէսի ճանապարհին ― kēsi čanaparhin ― half way
- հեռի իբր երկու եւ կէս խրասախօք ― heṙi ibr erku ew kēs xrasaxōkʿ ― about two leagues and a half distant
- ի կանգնոյ եւ ի կիսոյ ― i kangnoy ew i kisoy ― a cubit and a half
- ի տարւոջ եւ ի կիսում ― i tarwoǰ ew i kisum ― in a year and a half
- ի կէսն վերածել ― i kēsn veracel ― to reduce to half
- ի կէս աւուրց մեռանել ― i kēs awurcʿ meṙanel ― to die early, in the flower or bloom of youth
- եթէ կիսոյ կէս ի մէնջ մեռանիցիմք ― etʿē kisoy kēs i mēnǰ meṙanicʿimkʿ ― if half of us die
- մեծ կէս աշխարհին աւերացաւ ― mec kēs ašxarhin aweracʿaw ― half the country was ruined
- եւ ահա ի կէս չէ/ոչ է ի կէս զոր պատմեցին ինձ ― ew aha i kēs čʿē/očʿ ē i kēs zor patmecʿin inj ― not half the truth was told me; that which was told me was not half the truth
- կէսք ― kēskʿ ― some
- կէսք..., այլք... ― kēskʿ..., aylkʿ... ― some... others...
Declension
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կէս (kēs) | կէսք (kēskʿ) | |
| genitive | կիսոյ (kisoy) | կիսոց (kisocʿ) | |
| dative | կիսոյ (kisoy) | կիսոց (kisocʿ) | |
| accusative | կէս (kēs) | կէսս (kēss) | |
| ablative | կիսոյ (kisoy) | կիսոց (kisocʿ) | |
| instrumental | կիսով (kisov) | կիսովք (kisovkʿ) | |
| locative | կէս, կիսում (kēs, kisum) | կէսս (kēss) | |
| note the locative with -մ (-m) | |||
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կէս (kēs) | կէսք (kēskʿ) | |
| genitive | կիսի (kisi) | կիսից (kisicʿ) | |
| dative | կիսի (kisi) | կիսից (kisicʿ) | |
| accusative | կէս (kēs) | կէսս (kēss) | |
| ablative | կիսէ (kisē) | կիսից (kisicʿ) | |
| instrumental | կիսիւ (kisiw) | կիսիւք (kisiwkʿ) | |
| locative | կիսի (kisi) | կէսս (kēss) | |
| post-classical | |||
Derived terms
- ամսակէս (amsakēs)
- անկիսակ (ankisak)
- գրակէս (grakēs)
- դրամակէս (dramakēs)
- երկակիսակ (erkakisak)
- իշակէս (išakēs)
- իշակիսի (išakisi)
- կարգակէս (kargakēs)
- կէսէշ (kēsēš)
- կէսիշանք (kēsišankʿ)
- կէսսարկաւագ (kēssarkawag)
- կիսաբաժ (kisabaž)
- կիսաբաժին (kisabažin)
- կիսաբան (kisaban)
- կիսաբանութիւն (kisabanutʿiwn)
- կիսաբառ (kisabaṙ)
- կիսաբաց (kisabacʿ)
- կիսաբերան (kisaberan)
- կիսաբոլոր (kisabolor)
- կիսագազան (kisagazan)
- կիսագիր (kisagir)
- կիսագնդակ (kisagndak)
- կիսագործ (kisagorc)
- կիսագունդ (kisagund)
- կիսագօս (kisagōs)
- կիսադաւան (kisadawan)
- կիսադիք (kisadikʿ)
- կիսաթիկանոց (kisatʿikanocʿ)
- կիսաժամ (kisažam)
- կիսալոյս (kisaloys)
- կիսախողխող (kisaxołxoł)
- կիսակ (kisak)
- կիսակատար (kisakatar)
- կիսակենդան (kisakendan)
- կիսակեր (kisaker)
- կիսակերտող (kisakertoł)
- կիսակէզ (kisakēz)
- կիսակէս (kisakēs)
- կիսակէս (kisakēs)
- կիսակուժ (kisakuž)
- կիսակտուր (kisaktur)
- կիսահագագ (kisahagag)
- կիսահասակ (kisahasak)
- կիսահատ (kisahat)
- կիսահաւ (kisahaw)
- կիսահաւատ (kisahawat)
- կիսահեգ (kisaheg)
- կիսահմայ (kisahmay)
- կիսահոլով (kisaholov)
- կիսաձայն (kisajayn)
- կիսաձայնութիւն (kisajaynutʿiwn)
- կիսաձի (kisaji)
- կիսամած (kisamac)
- կիսամահ (kisamah)
- կիսամասն (kisamasn)
- կիսամասնեայ (kisamasneay)
- կիսամասնութիւն (kisamasnutʿiwn)
- կիսամարդ (kisamard)
- կիսամարդի (kisamardi)
- կիսամաքուր (kisamakʿur)
- կիսամեռ (kisameṙ)
- կիսամեռութիւն (kisameṙutʿiwn)
- կիսայար (kisayar)
- կիսայր (kisayr)
- կիսայրեաց (kisayreacʿ)
- կիսանդամ (kisandam)
- կիսանձն (kisanjn)
- կիսանձնեայ (kisanjneay)
- կիսանուն (kisanun)
- կիսաչափ (kisačʿapʿ)
- կիսապատանեակ (kisapataneak)
- կիսապատիժ (kisapatiž)
- կիսապատկեր (kisapatker)
- կիսապար (kisapar)
- կիսապարգեւ (kisapargew)
- կիսառատ (kisaṙat)
- կիսասահման (kisasahman)
- կիսասարկաւագ (kisasarkawag)
- կիսասեռ (kisaseṙ)
- կիսասեւ (kisasew)
- կիսասուրբ (kisasurb)
- կիսասպան (kisaspan)
- կիսաստոր (kisastor)
- կիսաստուած (kisastuac)
- կիսատ (kisat)
- կիսատուր (kisatur)
- կիսացուցանեմ (kisacʿucʿanem)
- կիսաւեր (kisawer)
- կիսաւոր (kisawor)
- կիսաւուրցն (kisawurcʿn)
- կիսափրկումն (kisapʿrkumn)
- կիսեղկ (kisełk)
- կիսենթամնայ (kisentʿamnay)
- կիսեփեաց (kisepʿeacʿ)
- կիսէշ (kisēš)
- կիսընթաց (kisəntʿacʿ)
- կիսովին (kisovin)
- կիսորդ (kisord)
- կիսօրեայ (kisōreay)
- սրտակէս (srtakēs)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “կէս”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “կէս”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “կէս”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 360
This article is issued from
Wiktionary.
The text is licensed under Creative
Commons - Attribution - Sharealike.
Additional terms may apply for the media files.