Zondagsletter

Voor een bepaald jaar is de zondagsletter (Lat. Littera Dominicalis) de letter waarmee de zondagen van dat jaar worden aangeduid in het schema dat aan de dagen van een gewoon jaar cyclisch de letters A, B, C, D, E, F en G toekent, beginnend met A voor 1 januari. Een schrikkeljaar wordt op een speciale manier behandeld, nog verschillend voor de katholieke versie en de Anglicaanse versie.[1] De zondagsletter is ingevoerd om kalenders meermalen te kunnen gebruiken, zoals uit het onderstaande voorbeeld blijkt. Als voor een jaar de zondagsletter bekend is, bijvoorbeeld B, dan betekent dat dat alle dagen die de letter B hebben, zondagen zijn. Daaruit volgen weer alle andere dagen van de week. Zo valt 1 april van dat jaar op een vrijdag en 5 december op een maandag.

dags-
letter
maanddags-
letter
januarifebruarimaart
A   18152229 5121926 5121926 A
B 29162330 6132027 6132027 B
C 310172431 7142128 7142128 C
D 4111825   18152229   18152229 D
E 5121926 291623 29162330 E
F 6132027 3101724 310172431 F
G 7142128 4111825 4111825 G
aprilmeijuni
A 29162330 7142128 4111825 A
B 3101724 18152229 5121926 B
C 4111825 29162330 6132027 C
D 5121926 310172431 7142128 D
E 6132027 4111825 18152229 E
F 7142128 5121926 29162330 F
G 18152229 6132027 3101724 G
juliaugustusseptember
A 29162330 6132027 3101724 A
B 310172431 7142128 4111825 B
C 4111825 18152229 5121926 C
D 5121926 29162330 6132027 D
E 6132027 310172431 7142128 E
F 7142128 4111825 18152229 F
G 18152229 5121926 29162330 G
oktobernovemberdecember
A 18152229 5121926 310172431 A
B 29162330 6132027 4111825 B
C 310172431 7142128 5121926 C
D 4111825 18152229. 6132027 D
E 5121926 29162330 7142128 E
F 6132027 3101724 18152229 F
G 7142128 4111825 29162330 G
De zonnecyclus en de zondagsletter op de Jubelklok van de Zimmertoren. De Zimmertoren is een toren in Lier, België, genoemd naar uurwerkmaker Louis Zimmer

Schrikkeljaar

Het bovenstaande schema geldt voor een gewoon jaar van 365 dagen. In het schema is echter ook de schrikkeldag 29 februari opgenomen met dezelfde letter D als 1 maart. De weekdagen en dus ook de zondagen in een schrikkeljaar verspringen na 29 februari. Als bijvoorbeeld 27 februari een zondag is, dus met zondagsletter B, is niet zoals in een gewoon jaar 6 maart de volgende zondag, maar 5 maart, met zondagsletter A. Een schrikkeljaar krijgt daarom twee zondagsletters, een voor de periode voor 29 februari en een voor de periode erna. De tweede letter is de letter voorafgaand aan de eerste letter. In het genoemde voorbeeld BA.

Vergelijking met een gewone jaarkalender

Het bovenstaande schema lijkt op een gewone jaarkalender, maar er zijn verschillen:

  • Er is er maar een, in plaats van 14 versies.
  • De rijen corresponderen niet elk met een vaste weekdag, dit is per jaar verschillend, en is bij een schrikkeljaar ook verschillend voor januari en februari enerzijds, en de rest van het jaar anderzijds.
  • Zoals gezegd, 29 februari staat erop, op dezelfde rij als 1 maart (rij D). Het is dus, nog afgezien van het feit dat er letters staan in plaats van weekdagen, van geen enkel jaar in zijn geheel de echte jaarkalender. Als je de 29 februari wegdenkt wel, voor gewone jaren, maar dan vaak met de week beginnend met een ongebruikelijke dag, bijvoorbeeld voor 2015 met donderdag. Voor een gewoon jaar dat op maandag begint en een gewoon jaar dat op zondag begint is het een gewone kalender, behalve dat er letters staan in plaats van weekdagen, en dat 29 februari erop staat.

Cyclus

De zondagsletters van opeenvolgende jaren vormen een cyclus van 28 jaar, zolang er geen jaar met een jaartal deelbaar door 100, maar niet deelbaar door 400 inbegrepen is. Een dergelijk jaar is immers geen schrikkeljaar en verstoort de regelmaat. Deze cycli zijn dus onder meer van toepassing in de periode 1901 - 2099 (ruim 7 stuks). Beginnend met onder meer 1940, 1968 en 1996 is de cyclus: GF, E, D, C, BA, G, F, E, DC, B, A, G, FE, D, C, B, AG, F, E, D, CB, A, G, F, ED, C, B, A.[2] De letters lopen als het ware terug per 1 januari en in een schrikkeljaar ook per 1 maart. Zie ook cycli in de Gregoriaanse_kalender.

Jaarkalender

Met het bovenstaande schema en de zondagsletter van een bepaald jaar ontstaat een jaarkalender voor dat jaar. In plaats van 14 versies voor een jaarkalender kan met het enkele schema volstaan worden.

Het gaat in wezen slechts om de vraag of het een gewoon jaar of een schrikkeljaar betreft en op wat voor dag 1 januari valt. Daarmee zijn 14 kalenders mogelijk, die alle in de praktijk voorkomen. De zondagsletter geeft voor een bepaald kalenderjaar in beknopte vorm aan welke van deze 14 kalenders van toepassing is. Dit kan men berekenen of opzoeken in een tabel.

Deze wijze van definiëren gaat terug op het gebruik van eeuwigdurende kalenders. Daarnaast wordt de zondagsletter ook gebruikt bij de bepaling van de paasdatum, omdat paaszondag – de naam zegt het al – op een zondag valt.

zondags-
letter
datum
1e zondag
kalender van ... frequentie
gregoriaans
A1 januarieen gewoon jaar dat op zondag begint43
AG1een schrikkeljaar dat op zondag begint15
B2een gewoon jaar dat op zaterdag begint43
BA2een schrikkeljaar dat op zaterdag begint13
C3een gewoon jaar dat op vrijdag begint43
CB3een schrikkeljaar dat op vrijdag begint15
D4een gewoon jaar dat op donderdag begint44
DC4een schrikkeljaar dat op donderdag begint13
E5een gewoon jaar dat op woensdag begint43
ED5een schrikkeljaar dat op woensdag begint14
F6een gewoon jaar dat op dinsdag begint44
FE6een schrikkeljaar dat op dinsdag begint14
G7een gewoon jaar dat op maandag begint43
GF7een schrikkeljaar dat op maandag begint13
totaal400

Zie ook

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.