Trojaanse Oorlog

Het oordeel van Paris (1904) van Enrique Simonet

Op het huwelijk van Peleus en Thetis zijn alle goden aan het feesten. Eén is er echter niet uitgenodigd: Eris, godin van twist en tweedracht. Wie wil er immers dat er op zijn huwelijksfeest ruzie ontstaat? Eris is woest omdat ze niet is uitgenodigd en ze verzint een plan: ze schrijft op een gouden appel 'voor de mooiste' (τῇ καλλίστῃ - tèi kallistèi) en ze gooit de appel de feestzaal binnen. Natuurlijk vinden zowel Hera, Athena als Aphrodite zichzelf de mooiste en Eris' plan lukt: er ontstaat geruzie. Zeus wordt om raad gevraagd, maar die wil zich liever niet uitspreken over deze netelige kwestie. Hij stelt voor om de Trojaanse prins Paris te laten oordelen. De drie godinnen gaan, onder begeleiding van Hermes, op reis naar de berg Ida om Paris te laten beoordelen wie van hen de mooiste is. Op uiterlijk is het zeer moeilijk voor Paris om te bepalen wie nu uiteindelijk de mooiste godin is. Om de uiteindelijke beslissing kracht bij te zetten, besluiten de drie godinnen om Paris, door middel van extra giften en beloften, ervan te overtuigen de godin met het aanlokkelijkste aanbod te verkiezen tot mooiste godin. Hera, de echtgenote van Zeus, belooft Paris onmetelijke macht wanneer hij voor haar als de mooiste kiest. Pallas Athena belooft Paris onnoemelijke wijsheid en Aphrodite belooft Paris ultieme liefde in de vorm van de mooiste vrouw op aarde, Helena van Sparta, die reeds beloofd werd aan een groot Grieks leider, de Atreïde Menelaos. Paris kiest uiteindelijk voor Aphrodite als mooiste godin omdat zij hem de mooiste vrouw op aarde heeft beloofd. Nadat Paris gekozen heeft de appel aan Aphrodite te geven, heeft hij de vijandelijkheid van Hera en Pallas Athena. Hij heeft één godin blij gemaakt, maar de twee anderen haatten hem daarom. Dit zou tot rampzalige gevolgen voor Troje leiden.

Paris en Helena huwen

Belofte maakt schuld en Paris vindt dat het wel tijd wordt om zijn beloning te gaan halen. Hij stapt dus met een aantal makkers in zijn boot om Helena te gaan halen. Deze was toen al getrouwd met Menelaos, dus moest Paris haar ontvoeren. Toen Paris eenmaal aankwam bij Menelaos, werd hij gastvrij ontvangen en mocht zo lang blijven als hij wilde. Door Aphrodite werd Helena gauw verliefd op Paris en samen voeren ze terug naar Troje. Wanneer Menelaos de verdwijning van zijn vrouw ontdekt zit die al ver weg, in de Trojaanse paleizen. Menelaos voelt zich beledigd en zint op wraak.

Menelaos gaat naar zijn broer Agamemnon en legt alles uit. Door een eed, verzonnen door de slimme Odysseus, waren allen die destijds naar de hand van de schone Helena dongen verplicht diegene te verdedigen tegen al wie met hem in conflict zou geraken. Ze besluiten vervolgens om alle Grieken samen te roepen in Aulis, om vandaaruit ten oorlog te trekken tegen de Trojanen. Agamemnon zal de vloot aanvoeren. Onder de helden bevinden zich veel van hen die naar de hand van Helena dongen. De personen spreken nog steeds tot de verbeelding: de bijna onkwetsbare Achilles, zijn goede vriend en neef Patroklos, de oude en wijze Nestor, de beresterke Ajax, de vriend van Herakles Philoktetes met boog en pijlen van Herakles, de slimme en listige Odysseus, de ziener Kalchas, de dappere Diomedes en uiteraard Menelaos zelf.

In Aulis aangekomen zien de Grieken zich eerst nog genoodzaakt Agamemnons dochter Iphigeneia te offeren omdat een gunstige wind uitblijft. Volgens sommige verhalen redt Artemis haar echter door een hert in Iphigineia's plaats te leggen omdat ze op het laatste moment medelijden krijgt met het meisje.

Menelaos en Paris vechten

Als de Grieken bij Troje arriveren, besluiten ze na enige gevechten dat ze het beste een tweestrijd tussen Paris en Menelaos kunnen houden. Hektor en Odysseus zetten hiervoor een strijdperk uit. Als Paris wint blijft Helena in Troje en gaan de Grieken terug naar huis, als Menelaos wint gaat Helena weer terug mee naar Griekenland. Als het gevecht is begonnen blijkt Menelaos veel sterker dan Paris en als Paris op het punt staat door Menelaos te worden gedood, ontstaat er ineens een dichte nevel/mist (gemaakt door Aphrodite) en verdwijnt Paris van het strijdtoneel naar zijn slaapkamer. Er is dus geen winnaar uit het gevecht gekomen en de oorlog gaat door.

Achilles is zonder enige twijfel de sterkste Griekse held. Zijn moeder Thetis heeft hem als baby in de rivier de Styx ondergedompeld, zodat hij onkwetsbaar is geworden. Enkel op de plaats waar ze hem vasthield, aan zijn hiel, is hij zwak. Als hij daar geraakt wordt, zal hij sterven. Niemand kent Achilles' geheim echter. Na 10 jaar oorlog om Troje zijn de Grieken nog geen stap dichter bij de overwinning. De Trojaanse helden vechten dapper: in de hoofdrol zien we vooral Hektor, de zoon van koning Priamus. Paris, die eigenlijk verantwoordelijk is voor de oorlog, zit liever thuis, bij Helena.

Achilles en Briseïs in een 17e-eeuwse illustratie van Wenceslas Hollar

De pest is uitgebroken bij de Grieken. Men vraagt de ziener Kalchas wat er gedaan moet worden. Trillend op zijn benen zegt Kalchas dat de aanvoerder, Agamemnon, de oorzaak is van de pestepidemie. Apollo is boos op hem, omdat hij Chryseïs, de dochter van een van de priesters tot zijn slavin heeft gemaakt. De Grieken vinden allemaal dat Agamemnon het meisje moet teruggeven aan haar vader om Apollo weer gunstig te stemmen. Na lang aarzelen stemt Agamemnon daarmee in, maar hij wil er wel iets voor in de plaats. Hij wil Briseïs, de knappe slavin van Achilles. Achilles is woest, scheldt Agamemnon uit en daagt hem zelfs uit voor een gevecht. Uiteindelijk geeft hij Briseïs aan Agamemnon, maar hij is zo beledigd en beschaamd, dat hij weigert nog verder te vechten.

De pestepidemie bij de Grieken stopt, en de strijd met de Trojanen breekt weer los als nooit tevoren. Hoe dapper de Grieken ook vechten, ze blijken Achilles niet te kunnen missen. Ze worden meer en meer teruggedrongen naar hun eigen legerkamp. De Trojanen dreigen zelfs het kamp en de schepen van de Grieken in brand te steken. De Grieken begrijpen dat het zo niet langer kan en Agamemnon besluit Briseïs dan toch maar terug te gaan brengen naar Achilles. Zijn pogingen zijn vergeefs: Achilles is zo diep gekwetst dat hij blijft weigeren mee te vechten. Hij wil naar huis.

Achilles sleept het lijk van Hektor achter zijn strijdwagen rond de stad

Achilles' soldaten en zijn vriend Patroklos zien de Trojanen dichter- en dichterbij komen. Patroklos vraagt Achilles of hijzelf dan ten minste toch mag gaan meevechten. Eventueel met de wapenrusting van Achilles aan, zodat de Trojanen denken dat Achilles zelf terug is. Achilles geeft Patroklos daarvoor toestemming. Patroklos is dolblij en trekt meteen ten strijde. Het plan lukt: de Trojanen denken inderdaad dat Achilles zelf terug is, en ze wijken terug tot achter hun stadsmuren. Maar tijdens een tweestrijd tussen Hektor en Patroklos valt zijn helm af.Hektor ziet het meteen. Hektor schreeuwt 'verrader' en met behulp van Apollo doodt hij Patroklos en rooft diens wapenuitrusting.

Wanneer Achilles op de hoogte wordt gesteld van Patroklos' dood, is hij onmiddellijk bereid om weer mee te doen. Hij wil wraak nemen op Hektor. Hephaistos zelf smeedt voor hem een nieuwe wapenuitrusting, en Achilles trekt ten strijde. Hij gaat tekeer als een leeuw en maakt de Skamandrosrivier rood van het bloed van de Trojanen die hij doodt. Dan komt hij plots voor Hektor te staan. In een geweldig gevecht doodt hij Hektor, maar nog is zijn woede niet gekoeld. Hij hangt Hektors lijk achter zijn strijdwagen en dagelijks rijdt Achilles met zijn strijdwagen rond, met erachter het lijk van Hektor. Het lijk blijft verder echter onbeschadigd door interventie van Hermes (boodschapper en god van reizigers). Ontzet zien de Trojanen dit tafereel aan vanaf de muren van hun stad. Koning Priamus, Hektors vader, kan dit niet meer aanzien. Hij moet zijn zoon een waardige begrafenis geven en op een nacht gaat hij, beschermd door Hermes naar het Griekse kamp en vraagt Achilles om het lijk van zijn zoon los te kopen. Achilles stemt, aanvankelijk met tegenzin, toe en de Trojanen begraven Hektor waardig.

Na Hektors begrafenis bleven de Grieken aan de winnende hand. Achilles heeft bijna de stadspoorten van Troje geopend, toen Paris hem, geholpen door Apollo, met een pijl trof in zijn hiel, waarna de held stierf. Er brak een strijd los om het lijk van Achilles, maar Ajax en Odysseus verdedigden hem. Uiteindelijk zou de meer charismatische en welbespraakter Odysseus Achilles' wapens krijgen. Ajax kon dit niet verkroppen en in zijn woede ging hij in het donker zijn kamp uit om alle Griekse leiders neer te slaan. Dit deed hij, maar zijn verstand werd vertroebeld door de godin Athena, en toen zijn verstand weer terugkwam bleek hij enkel een kudde schapen te hebben geslacht. Zijn overpeinzingen hierover leidden ertoe dat hij liever zelfmoord pleegde dan in schaamte verder te leven. Dagenlang rouwden de Grieken, tot Nestor hen weer tot orde riep waarna de strijd werd hervat. Ook Paris, de oorzaak van alle ellende, kwam ten val toen een pijl van Philoktetes hem doodde. Philoktetes droeg immers de boog van de toen al legendarische Herakles. Aeneas, een andere Trojaanse prins, doch geen zoon van Priamos, was nu de sterkste Trojaanse held, zodat de Grieken de stad nog steeds niet konden innemen.

De Trojanen halen het paard in triomf de stad in

Na 10 jaar oorlog raadde de ziener Kalchas de Grieken aan om de stad met een list in te nemen, daar geweld blijkbaar geen oplossing bood. De sluwe Odysseus kwam met het plan: de Grieken bouwden een metershoog houten paard waarin ze soldaten verstopten: Odyseuss zelf, Achilles' zoon Neoptolemus, Menelaos, Diomedes, Thessandrus, Stenelus, Acamos, Thoas, Podalirius, Epeos en vele anderen. Het plan vereiste dat de Trojanen, in hun overwinningsroes het paard de stad in zouden slepen en zouden feesten, waarna ze kwetsbaar zouden zijn. De Grieken braken hun kamp op en deden of ze terug naar huis gingen. In werkelijkheid lieten ze hun schepen echter voor anker gaan bij het eiland Tenedos. Eén Griek is achtergebleven, Sinon. De Trojanen kwamen buiten de stad en stonden stomverbaasd rond het paard. Hun ziener Laokoon waarschuwde dat het een list betrof. Hij werd echter, samen met zijn twee zoons Antiphas en Thymbraeus, gewurgd door slangen die uit de zee kwamen. De Trojanen zagen hierin een teken van de goden dat Laokoon onbetrouwbaar moest zijn. Ze vonden ook Sinon, die hun vertelde dat hij werd achtergelaten door de Grieken en dat de Grieken naar huis zouden zijn; het paard was een geschenk voor Pallas Athena. Cassandra, de dochter van Priamus, voorspelde dat het slecht zou aflopen wanneer de Trojanen het paard de stad binnen zouden halen. Zij faalde nooit in haar voorspellingen, maar omdat zij ooit de liefde van niemand minder dan Apollo heeft versmaad, werd zij door hem vervloekt, zodat zij nooit geloofd werd, dus luisterde ook nu niemand naar haar. Uitgelaten haalden de Trojanen het paard naar Troje en een feest barstte los.

De Trojanen lagen allemaal dronken te slapen, omdat ze uitbundig feest hadden gevierd na de "overwinning" en Sinon vond de tijd rijp om met een fakkel een teken te geven naar de schepen die even verderop lagen en bevrijdde zijn makkers uit het paard; dezen openden de poorten van de stad. De Trojanen, weliswaar in de meerderheid, hadden vanwege het verrassingseffect en de drank geen enkele kans en werden afgeslacht. Ook koning Priamos werd door Achilles' zoon Neoptolemos gedood en Andromache, de weduwe van Hektor, werd door hem als buit meegevoerd naar zijn vaderstad Epirus. Haar zoontje Astyanax werd van de stadsmuur van Troje geworpen. Toch konden enkele Trojanen (onder wie Aeneas, Helena...) vluchten via een geheime gang.