Toots Thielemans

Thielemans in Brussel (1975)

Thielemans werd geboren in de Brusselse volkswijk Marollen. Hij speelde al vanaf zijn derde jaar accordeon. Op zijn zeventiende ontdekte hij de mondharmonica en hij speelde daarnaast gitaar. Thielemans raakte tijdens de Duitse bezetting in de ban van de jazz.

In 1951 maakte hij als gitarist deel uit van de begeleidingsband van de Belgische zanger Bobbejaan Schoepen. In 1952 emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij in de band van Charlie Parker en het kwintet van George Shearing speelde. Hij werkte vervolgens samen met onder anderen Benny Goodman, Peggy Lee, Ella Fitzgerald, Quincy Jones, Bill Evans, Herbie Hancock, Dick Hyman, Jaco Pastorius, Stevie Wonder, Elis Regina, Pat Metheny, Billy Joel en Paul Simon. Hij wordt algemeen erkend als een van de grootste jazzmuzikanten. Quincy Jones noemde hem one of the greatest soloists that ever fucking lived.[1]

In 1981 kreeg hij een beroerte die hem ruim een half jaar op non-actief zette. Zijn linkerhand functioneerde veel slechter en daardoor speelde hij nog vaker mondharmonica. Bassist Jaco Pastorius hielp hem met een tournee door Japan door die moeilijke periode. Na een concert met zijn Amerikaanse band in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten in 1986, waar hij Ne me quitte pas van Jacques Brel in zijn eigen, unieke stijl ten gehore bracht, werd hij in België voorgoed beschouwd als een groot en origineel muzikant.

In 1991 leverde hij een niet-onaanzienlijke bijdrage aan het eerste soloalbum van de Nederlandse zangeres Laura Fygi, Introducing. In 1996 werd Toots beschermheer of 'peter' van het festival Jazz Middelheim in Antwerpen. Het zomerfestijn bestond al sinds 1969, maar zijn deelname droeg bij aan de internationale allure van het evenement. Hij speelde er ook telkens met zijn vaste Nederlandse trio, dat bestond uit Karel Boehlee (piano), Hein van de Geyn (bas) en Hans van Oosterhout (drums).

In oktober 2006 moest Thielemans wegens oververmoeidheid en op doktersadvies de laatste zes concerten van zijn tournee door Nederland annuleren. Thielemans was in 2009 ook een van de hoofdartiesten tijdens de Night of the Proms in Antwerpen. In 2009 ontving Thielemans in de Verenigde Staten een Jazz Masters Fellowship, een van de hoogste bekroningen in de jazzwereld.

Op 12 maart 2014 beëindigde hij zijn carrière. Volgens zijn manager had de toen 91-jarige mondharmonicaspeler en gitarist niet genoeg energie meer. Alle reeds geplande concerten werden afgezegd.[2] Hij trad wel in 2014 nog een keer op bij het festival Jazz Middelheim. Thielemans overleed twee jaar later in zijn slaap op 22 augustus 2016 op 94-jarige leeftijd, tijdens een opname in het ziekenhuis van Eigenbrakel.[3][4] Hij werd op 27 augustus begraven in Terhulpen, waar hij meer dan twintig jaar woonde.

Zijn bekendste compositie is de jazzwals Bluesette uit 1962. De titel is een woordspeling van de muziekstijlen blues en musette. In het nummer speelt hij unisono gitaar en fluit mee met de melodieën. Het werk is talloze malen door andere muzikanten vertolkt. Thielemans noemde het nummer vanwege de royalty's die hem daarmee toevielen ook wel schertsend zijn Social Security Number, zijn pensioenfonds.

Zijn eigenzinnige mondharmonicaspel speelt een belangrijke rol in de muziek van de films Midnight Cowboy (1969) en Turks fruit (1973)[5] en in de muziek van de Zweedse animatiefilm Dunderklumpen! (1974). Zijn muziek werd ook het thema in de Nederlandse politieserie voor de televisieserie Baantjer en in de Vlaamse politieserie Witse.

Ook verzorgde hij het mondharmonicaspel voor de films Jean de Florette en Manon des sources van regisseur Claude Berri.

Zijn zeer herkenbare speelstijl zet ook de toon in de beginmelodie van het televisieprogramma voor kinderen Sesamstraat.[6] Voor zijn bijdrage kreeg hij 37 dollar uitbetaald.[7]

Thielemans heeft met diverse artiesten uit de jazz- en popwereld samengewerkt. Zo speelde hij op opnames als Brook Bentons versie van Rainy Night in Georgia, Leave a Tender Moment Alone van Billy Joels album An Innocent Man, Paul Simons Night Game van Still Crazy After All These Years. Verder valt hij te horen op albums van onder meer John Denver (Aerie), Bill Evans (Affinity), Pat Metheny (Secret Story) en Jaco Pastorius (Word of Mouth).

• In 2000 werd zijn nummer "Bluesette" als eerste opgenomen in de Eregalerij van de Vlaamse klassiekers van Radio 2.
• De musicus werd in 2001 door koning Albert II tot baron verheven.
• Op 8 juni 2003 werd Thielemans gehuldigd in Sint-Amands, met het benoemen van de Toots Thielemans Boulevard langs de SIM-route. Hij werd op die dag ook ereburger van Sint-Amands. Het kunstwerk van Willy Permentier en Henri De Bruyn, en het bijbehorende straatnaambord, hangen op de Dam.
• In 2005 werd hij genomineerd voor de titel van De Grootste Belg. Hij eindigde op nr. 20 in de Vlaamse versie en op nr. 44 in de Waalse versie.
• In 2006 werd hij in Brazilië onderscheiden door Gilberto Gil, zelf muzikant en toen minister van Cultuur, voor zijn bijdrage aan de internationale verbreiding van de Braziliaanse muziek- en dansstijl bossanova.
• In 2007 kreeg hij de Klara Carrièreprijs.
• Op 11 augustus 2009 ontving Thielemans in Nederland de Concertgebouw Jazz Award 2009.[8] In hetzelfde jaar krijgt hij ook in de Verenigde Staten de NEA Jazz Master Award 2009 toegekend,[9] de meest prestigieuze jazzmuziekprijs aldaar.
• In juni 2011 werd in Vorst een straat ingehuldigd met de naam Toots Thielemansstraat. De grootvader van Thielemans was er burgemeester geweest.[10]
• In 2013 werd hij opgenomen in de Radio 2 Eregalerij voor 'Een leven vol muziek'.
• Mondharmonicafabrikant Hohner noemde twee modellen naar hem: de Toots Thielemans Mellow Tone en de Toots Thielemans Hard Bopper.[7]
• In Amsterdam werd hij geëerd met een bewerking van de stadsbeiaardier Boudewijn Zwart die de melodie van de tv serie Baantjer op het automatisch spel van de beiaard van de Westertoren plaatste.
• De Koninklijke Munt van België heeft eind januari 2017 een zilveren muntstuk geslagen ter nagedachtenis aan Toots Thielemans. Het is een muntstuk van 20 euro. Er worden 5000 exemplaren geslagen van de zilveren munt.
• In oktober 2017 werd aangekondigd dat het station Anneessens van de metro van Brussel na renovatie in 2019 hernoemd zal worden naar Toots Thielemans.[11]

In december 2016 heeft de Muziekafdeling van de Koninklijke Bibliotheek van België het Fonds Toots Thielemans verworven. Dit fonds omvat honderden geluidsopnames (78-toerenplaten, vinylplaten, cd’s) en duizenden documenten zoals foto’s, persartikelen, partituren, brieven en concertprogramma’s.

• Toots Thielemans was lid van de circa 25 leden tellende Snorrenclub Antwerpen. Hij werd in 1988 door hen tot "Snor van het Jaar" uitgeroepen.

• Lijst van jazzcomponisten
• Jazz in België

• Officiële website
• Toots Thielemans: Radioportret n.a.v. zijn overlijden op 22 augustus 2016 op YouTube

Zie de categorie Toots Thielemans van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.