Tijdnotatie

Tijdnotatie is de wijze waarop een tijdstip of tijdsduur genoteerd wordt.

Actuele tijd en vertrektijden in ISO-notatie

Internationaal

De internationaal te gebruiken tijdnotatie is, samen met de internationale datumnotatie, vastgelegd in de ISO-norm 8601.[1] Deze tijdnotatie is "uu:mm:ss". De uren doorlopen hierbij het interval 00 tot en met 23; de minuten het interval 00 tot en met 59; de seconden 00 tot en met 59. In de Engelstalige beschrijving van de ISO-notatie gebruikt men de letter 'h' van hour als representatie van elk van de beide cijfers van het uur, zodat de voorstelling van de notatie dan wordt gegeven als "hh:mm:ss".

Als onderscheid gemaakt moet worden tussen het moment van middernacht op de huidige dag en de dag van morgen, is de notatie 24:00:00 toegestaan. Woensdag 00:00:00 is dan hetzelfde tijdstip als dinsdag 24:00:00. Bij correcties van de kloktijd met één seconde (de schrikkelseconde) maakt men weleens gebruik van de notatie 23:59:60.

Officieel begint een nieuwe dag om 0:00:00, maar in het spraakgebruik rekent men in situaties waarin mensen pas na middernacht gaan slapen vaak de tijd vóór het slapen gaan tot de oude dag. Na middernacht, maar voor het slapen gaan, gebruikt men dan dus woorden als "vandaag" en "morgen" alsof het nog geen middernacht geweest is. Ook dienstregelingen en overzichten van tv-programma's e.d. rangschikken sommige uren na middernacht vaak bij de vorige dag, vooral als er daarna een onderbreking is voor de nacht.[2] Reisplanners gebruiken de officiële datum.

12‑uursnotatie

Actuele tijd en vertrektijden in 12‑uursnotatie

In de "12‑uursnotatie" of "12-urige tijdsaanduiding" wordt een dag in twee keer 12 uur verdeeld. Het is dan ook nodig aan te geven welk dagdeel men bedoelt, bijvoorbeeld met de afkorting “v.m.” (voormiddag) en “n.m.” (namiddag). Een ander verschil is dat men niet 0 uur zegt maar 12 uur. Na dinsdag 11:59 n.m. komt woensdag 12:00 v.m. en een uur later is het woensdag 1:00 v.m. Het terugspringen van 12 uur naar 1 uur volgt dus pas een uur na het verspringen tussen “v.m.” en “n.m.”.[noot 1]

De 12‑uursnotatie treft men nog weleens aan in oude dienstregelingen, maar komt thans eigenlijk alleen nog voor in Engelstalige landen, waarbij de Latijnse afkortingen “a.m.” (ante meridiem, voor de middag) en “p.m.” (post meridiem, na de middag) worden gebruikt, met of zonder punten, met kleine letters of hoofdletters. Ook wordt weleens volstaan met alleen “A” of “P”, bijvoorbeeld om ruimte te besparen wanneer deze beperkt is.

12‑uursnotatie uitgezet tegenover 24‑uursnotatie
12‑uursnotatie	24‑uursnotatie	12‑uursnotatie	24‑uursnotatie
12:00 a.m.	00:00	12:00 p.m.	12:00
1:00 a.m.	01:00	1:00 p.m.	13:00
2:00 a.m.	02:00	2:00 p.m.	14:00
3:00 a.m.	03:00	3:00 p.m.	15:00
4:00 a.m.	04:00	4:00 p.m.	16:00
5:00 a.m.	05:00	5:00 p.m.	17:00
6:00 a.m.	06:00	6:00 p.m.	18:00
7:00 a.m.	07:00	7:00 p.m.	19:00
8:00 a.m.	08:00	8:00 p.m.	20:00
9:00 a.m.	09:00	9:00 p.m.	21:00
10:00 a.m.	10:00	10:00 p.m.	22:00
11:00 a.m.	11:00	11:00 p.m.	23:00

In het Nederlands is a.m. v.m. (voormiddag) en p.m. n.m. (namiddag). Deze termen en afkortingen worden niet veel gebruikt omdat de stijl past bij formeel taalgebruik, terwijl in formele situaties vrijwel altijd de 24‑uursnotatie wordt gebruikt.

Gesproken tijdsmelding

In Nederland spreekt men buiten situaties van oplezen en/of invoeren van 24‑uurstijden meestal wel in een bepaalde 12‑uursnotatie. Men zegt bijvoorbeeld “3 uur” en schrijft “15:00”, en zegt verder, met steeds $n$ van 1 t/m 14:

10 uur
$n$ (minuten) over 10
kwart over 10
$n$ (minuten) voor half 11
half 11
$n$ (minuten) over half 11
kwart voor 11
$n$ (minuten) voor 11

met de 10 en 11 als voorbeeld voor opeenvolgende elementen in de cyclus 1 tot en met 12.

Ter onderscheiding van de twee mogelijkheden in de 24‑uurscyclus kan men 's nachts, 's morgens, 's middags of 's avonds erbij zeggen. De grens tussen 's morgens en 's middags is 12 uur, en tussen 's middags“ en 's avonds ongeveer 6 uur. De andere twee grenzen variëren, maar in het algemeen niet in die mate dat onduidelijk is welk van de twee mogelijkheden bedoeld wordt. De eerste uren na middernacht worden vaak informeel beschouwd als behorend bij de eerdere dag. Voor de duidelijkheid zegt men dan "in de nacht van .. op ..".

In landen als België en Duitsland is de 24‑uursnotatie ook in het spraakgebruik normaal.

Decimale tijdnotatie

Een klok met decimale tijdsaanduiding

Tijdens de Franse Revolutie hanteerde men gedurende een korte tijd een decimale dagindeling. Een dag werd verdeeld in 10 uren van elk 100 minuten. Een dag bestond zodoende uit 1000 minuten, in plaats van de 1440 minuten waaruit een dag van 24×60 minuten bestaat. Enigszins merkwaardig is dat men de woorden heure en minute handhaafde, met een andere betekenis, terwijl de in dezelfde tijd ingevoerde metricatie decijour en millijour zou voorschrijven. Momenten op de dag werden daarbij op de gebruikelijke wijze decimaal aangeduid, bijvoorbeeld "3,50 uur" (dit tijdstip komt overeen met "8.24 uur" in de 24‑uursnotatie).[3]

Natuurlijk kan men ook met de huidige tijdsindeling een decimale notatie gebruiken. Een notatie als "3,50 uur" duidt dan echter op de lengte van een tijdsinterval (3+¹⁄₂ uur, zijnde 210 minuten) en niet op een tijdstip (half vier).

Taalspecifieke notaties

Nederlands

Bij tijdnotatie in Nederlandstalige teksten geeft men de voorkeur aan de notatiewijze "u.mm:ss uur"; het scheidingsteken om de uren aan te geven is de punt. Het is daarbij toegestaan om "uur" af te korten tot "u." (inclusief punt). De uren lopen daarbij van 0 tot en met 23. Gebruik van een voorloopnul is optioneel. Zowel de seconden als de seconden en minuten samen mogen worden weggelaten (weglaten van de minst significante delen). Zo mag bijvoorbeeld vijf uur 's middags worden geschreven als "17.00 uur", maar ook als als "17 u."

Wanneer de meest significante delen worden weggelaten (zoals bij het beschrijven van een tijdsbestek), verandert de aanduiding "uur" navenant mee naar "min." of "sec." Zo gebruikt men "20:15 min." om een duur van 20 minuten en 15 seconden te noteren. Eventuele notatie van fracties van seconden schrijft men decimaal achter de seconden, dus gescheiden door een komma. Bijvoorbeeld "0,75 sec." om driekwart seconde weer te geven of "11:05,75 min." om (een duur van) 11 minuten, 5 seconden en 75 honderdste seconde aan te geven.

Hoewel het niet de voorkeur heeft, is de wetenschappelijke of internationale (ISO) notatie met de dubbele punt als uur-aanduiding ook toegestaan in Nederlandstalige teksten, dus "17:15" mag ook. Het is wel zaak om consequente notatie na te streven binnen de gehele context. Bij de scheiding van eventueel vermelde honderdsten van seconden in deze notatie blijft de komma als decimaal scheidingsteken in het Nederlands echter wel gehandhaafd, bijvoorbeeld: "17:15:05,66 uur" als zeer nauwkeurig aangegeven tijdstip.[4][5]

Duits

In het Duits wordt een tijdstip volgens DIN 5008 genoteerd als "uu:mm Uhr". De uren lopen daarbij van 00 tot en met 23, altijd in twee posities (waar nodig met een voorloopnul). De Duden – de officiële spellinggids voor de Duitse taal – staat ook een notatie met een punt ("uu.mm Uhr") of met superscript ("uu^mm Uhr") toe.[6] Bij aangave van een tijdsduur wordt niet Uhr maar Stunde(n) gebruikt. Stunde(n) mag afgekort worden tot "h".

Ook in een datumnotatie wordt van punten gebruikgemaakt; 1 april 2016 kan als 1. April 2016, 01.04.2016 of als 01.04.16 geschreven worden. De laatste vorm zou ook een tijdstip kunnen aanduiden. Het gebruik van alléén de punt in tijdnotaties, zonder "Uhr", is daarom ongewenst.

Frans

In het Frans hanteert men een 24-urige tijdsaanduiding in de voorkeursnotatie "u h m", waarbij de minuten op de hele uren worden weggelaten en waarbij voor noch de uren, noch de minuten een voorloopnul wordt gehanteerd. De letter 'h' van heure(s) wordt gebruikt ter uuraanduiding en staat, verplicht voorafgegaan door een spatie, achter de uren. Eventuele vermelde minuten achter de 'h' worden eveneens voorafgegaan door een verplichte spatie.

Enkele voorbeelden: "17 h 15" (kwart over vijf 's middags), "9 h 5" (vijf over negen 's morgens), "23 h" (elf uur 's avonds).[7][8]

Juist	Onjuist
17 h 15	17h15, 17h 15
9 h 5	9h5, 9h05, 9 h 05, 09 h 05
23 h	23h, 23h00, 23 h 00
0 h	0h, 0h00, 0 h 00, 00 h 00

Wanneer een tijdsduur weergegeven dient te worden, specificeert men de minuten en eventueel seconden als "u h m min s s". Wederom zijn de scheidende spaties verplicht en net als bij de uuraanduiding wordt bij de minuten- en secondenafkorting géén punt gebruikt. De minutenaanduiding wordt afgekort tot "min" en niet tot "m". Voorbeelden: "3 h 50 min 30 s" (3 uur, 50 minuten en 30 seconden), "1 h 30 min" (anderhalf uur).

De ISO-notatie is in het Frans ook geoorloofd.[7]

Zie ook

Datumnotatie

Noten

Dit betekent dat bij de beschrijving van dagdeel en tijdstip met aflopende significantie ('dagdeel – uur [– minuten]') de chronologische volgorde van de uren anders is dan de numerieke volgorde van getallen, namelijk: 12, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11. Dit kan bij het sorteren van tijdstippen (over meerdere uren) som problematisch of verwarrend zijn.

Bronnen en referenties

(en) ISO 8601:2004(en). ISO. Geraadpleegd op 17 april 2016.
Zie bijvoorbeeld https://www.ns.nl/binaries/_ht_1579772382863/content/assets/ns-nl/dienstregeling/januari-2020/1-23/17a.pdf. Overigens is hier niet aan de orde of de treinen na middernacht de oude of de nieuwe datum hebben.
Babylonische tijdverwarring. Kennislink. Geraadpleegd op 17 april 2016.
8h30 / 8u.30 / 8.30 u. / 8.30 uur. Nederlandse Taalunie. Geraadpleegd op 17 april 2016.
Tijden noteren. Genootschap Onze Taal. Geraadpleegd op 17 april 2016.
(de) Annika Lamer, So schreiben Sie Datum und Uhrzeit richtig (1 januari 2013). Geraadpleegd op 16 april 2016.
(fr) Jacques Poitou, Date et heure. Geraadpleegd op 17 april 2016.
(fr) Date et heure. CCITB. Geraadpleegd op 17 april 2016.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[am-pm-3] Dit betekent dat bij de beschrijving van dagdeel en tijdstip met aflopende significantie ('dagdeel – uur [– minuten]') de chronologische volgorde van de uren anders is dan de numerieke volgorde van getallen, namelijk: 12, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11. Dit kan bij het sorteren van tijdstippen (over meerdere uren) som problematisch of verwarrend zijn.

[1] (en) ISO 8601:2004(en). ISO. Geraadpleegd op 17 april 2016.

[2] Zie bijvoorbeeld https://www.ns.nl/binaries/_ht_1579772382863/content/assets/ns-nl/dienstregeling/januari-2020/1-23/17a.pdf. Overigens is hier niet aan de orde of de treinen na middernacht de oude of de nieuwe datum hebben.

[4] Babylonische tijdverwarring. Kennislink. Geraadpleegd op 17 april 2016.

[5] 8h30 / 8u.30 / 8.30 u. / 8.30 uur. Nederlandse Taalunie. Geraadpleegd op 17 april 2016.

[6] Tijden noteren. Genootschap Onze Taal. Geraadpleegd op 17 april 2016.

[7] (de) Annika Lamer, So schreiben Sie Datum und Uhrzeit richtig (1 januari 2013). Geraadpleegd op 16 april 2016.

[poitou-8] (fr) Jacques Poitou, Date et heure. Geraadpleegd op 17 april 2016.

[9] (fr) Date et heure. CCITB. Geraadpleegd op 17 april 2016.