Temperament
Oorspronkelijk waren in de Griekse oudheid de temperamenten de naam voor vier persoonlijkheidstypen: het sanguïnische, flegmatische, cholerische en melancholische temperament. Deze vier oude typen hebben tot in het begin van de 20e eeuw een rol gespeeld in de geneeskunde, met name de psychiatrie, de psychologie en de letteren.
Humores
 | ||||
Emoticons voor de vier temperamenten:
|
Tegenwoordig worden in de psychologie met 'temperamentverschillen' de heel basale persoonlijkheidskenmerken aangeduid die al in de vroegste kinderjaren blijken, die tot de aanleg van een individu horen en die tot op zekere hoogte erfelijk zijn. Het gaat daarbij om eigenschappen zoals de felheid waarmee op prikkels wordt gereageerd, het algemene energie- en activiteitsniveau en de mate van introversie of extraversie. Er bestaan in de psychologie verschillende indelingen van temperamentverschillen; er is dus niet één bepaalde indeling die algemeen aanvaard wordt.
Hippocrates' temperamentenleer
Hippocrates was ervan overtuigd dat gezondheid bij de mens afhing van de balans tussen lichaamssappen; onbalans zou ziekte veroorzaken. Dit wordt de leer der humores genoemd. Hij dacht dat een overheersing van een van de vier lichaamssappen, bloed, slijm, gele gal en zwarte gal, kon leiden tot een bepaald karaktertype. De vier temperamenten zijn:
De sanguinicus: Bij deze mensen overheerst het bloed (Lat. sanguis). Ze staan verbonden met lucht en zijn opgewekt en vrolijk, maar ook oppervlakkig, snel afgeleid en hebben veel interesses en hebben altijd tijd te kort.
De flegmaticus: Bij deze mensen overheerst het slijm (Gr. flegma). Ze staan verbonden met water en zijn rustig, kalm en reageren vaak onbewogen. Ze laten niet veel mensen toe, zijn dromerig en hebben veel tijd nodig.
De cholericus: Bij deze mensen overheerst de gele gal (Gr. cholè). Ze staan verbonden met vuur en zijn druk en opvliegend, maar ook vasthoudend en actief. Ze hebben een duidelijk doel, nemen de leiding en zijn gefocust op de toekomst.
De melancholicus: Bij deze mensen overheerst de zwarte gal (Gr. melas cholè). Zij staan verbonden met de aarde en zijn zwaarmoedig, somber en ernstig, maar ook zorgelijk. Ze houden van een overzicht, onthouden goed en denken veel na, vooral om te begrijpen.
Overigens komt temperament ook in het alledaagse spraakgebruik voor, bijvoorbeeld als men van bepaalde paarden of auto's zegt dat zij een 'fel temperament' hebben.
De klassieke temperamentenleer is in de antroposofische geesteswetenschap vernieuwd en voor onze tijd praktisch toepasbaar gemaakt. Vooral in de vrijeschoolpedagogie en in de opvoedingsinstituten voor kinderen met een beperking (orthopedagogie) wordt de spirituele temperamentenleer veel gebruikt. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen het temperament van de opvoeder en dat van het kind.