Stelling (stellingmolen)
Een stelling, balie, galerij of gaanderij is een constructie rondom een hoge molen om de molen te kunnen bedienen. Een stellingmolen is zo hoog dat de wieken niet, zoals bij een grondzeiler, vanaf de grond kunnen worden gekruid. Daarom is er een stelling nodig. Deze molens moesten bijvoorbeeld in stedelijke gebieden of op plaatsen met bomen zo hoog zijn om nog voldoende wind te kunnen vangen.
De stelling rust met schoren en liggers tegen de molen of met staanders op de grond. Molens in de Zaanstreek hebben vaak staanders op de grond. De schoren staan bij een molen met een stenen romp in de regel op steunen (de vinken), die in de molenromp zitten of ze steken rechtstreeks in het metselwerk van de romp en zijn vastgezet met een muuranker. Bij de molen De Traanroeier, die een stenen onderkant heeft, is echter een ondersluiting aanwezig. Bij een houten romp staan de schoren altijd op de ondersluiting, een ring van balken rondom de molen. Leklatjes aan het eind van de schoor zorgen ervoor dat het regenwater daar van de schoor valt en zo niet doorloopt naar de molenromp. De liggers liggen bij houtenmolens op de binnen- en buitensluiting (ringen van balken) en bij molens met een stenen romp is er alleen een buitensluiting of helemaal geen buitensluiting, maar dan zijn er wel veel liggers en schoren. Soms zitten er aan een schoor twee hulpschoren. Deze schoren worden kraaienpoten genoemd en komen vooral voor bij molens in het noorden van Nederland. Op de liggers liggen enkele centimeters van elkaar de stellingdelen (stellingplanken), die bij het kruien en het malen de stelling ook de nodige sterkte geven. Daarom moeten ze op de kopse naden precies op elkaar aansluiten. Een probleem hierbij is echter dat de koppen van de delen kunnen gaan inrotten, daarom worden ze tegenwoordig ook wel iets van elkaar gelegd maar dan wel geschroefd aan de ligger en niet gespijkerd. Meestal zijn de stellingdelen van eikenhout gemaakt, maar tegenwoordig komt ook bilinga en onder druk geïmpregneerd grenen voor. De stelling wordt omgeven door een hekwerk.
De stelling is meestal achtkantig, maar ook komen er twaalf-, veertien- en zestienkantige stellingen voor. Zo heeft De Engel in Varsseveld een veertienkantige stelling.
Voor het kruien wordt de kruiketting tussen de planken vastgehaakt aan een ligger. Ook komt een rondgaande ketting, die aan de stelling vastzit voor. Hier wordt dan met een kruilier gekruid. De staart van de molen wordt vastgezet met de kruiketting en de bezetketting, die ook om een ligger gehaakt wordt.
Roevak
Soms heeft de stelling van een stenen molen niet allemaal even grote vakken, maar is een van de vakken smaller, het zogenaamde roevak. Bij het steken van nieuwe borstroeden werd dit vak opengemaakt en werden de roeden hierdoor omhoog gehesen.
Twee stellingen
De Groenendaalse Molen bij Heemstede heeft zelfs twee stellingen. Via een trap op de eerste stelling kan men op de tweede stelling komen voor kruien en het opzeilen.
Fotogalerij
Onderkant stelling van de Concordia molen met buitensluiting
Onderkant stelling van De Distilleerketel zonder buitensluiting
Stelling met hulpschoren (kraaienpoten)
Schoor met leklatjes en muuranker op de vink
Stelling en hekwerkconstructie met buitensluiting
Aansluiting van de ligger bij de molenromp
Binnensluiting van d'Admiraal
Stelling met ondersluiting van De Bleeke Dood
Kruiketting (op de voorgrond) en bezetketting (op de achtergrond) vastgelegd aan een ligger
Stellingdelen strak tegen elkaar
Stellingdelen iets van elkaar
Rondgaande ketting met kruilier
Vanwege het gevaar van de draaiende wieken mag men niet zomaar over de stelling wandelen
Idem, bij De Kroon
Groenendaalse Molen met twee stellingen
Stelling met ondersluiting op stenen voet