Spiegelbeeld (reflectie)
Het spiegelbeeld is het beeld dat men ziet als men in een spiegel kijkt. Ook de weerspiegeling in een wateroppervlak of een ander spiegelend oppervlak wordt aangeduid als spiegelbeeld.
Een spiegelbeeld is het resultaat van reflectie van licht.
Het spiegelbeeld van hoe men iets normaal ziet wordt soms spiegelverkeerd genoemd.
Spiegelbeeldeffecten
Weerspiegeling van licht
Bij een lichtbundel PO die een vlakke verticale spiegel treft op punt O, is de weerspiegelde lichtstraal OQ. De hoek van inval ten opzichte van een loodrechte lijn (de z.g. normaal) is dan θi en hoek van reflectie is θr. De hoek van inval is daarbij gelijk aan de hoek van uitval: θi = θr.
Wat doet een spiegel?
- Voor en achter
Wanneer iemand zijn spiegelbeeld in een verticaal opgestelde spiegel bekijkt die haaks staat op de kijkrichting, dan zijn boven en onder en links en rechts hetzelfde gebleven, maar voor en achter verwisseld. Als iemand bijvoorbeeld naar zijn eigen spiegelbeeld wijst (van zich af) dan wijst het spiegelbeeld in de tegenovergestelde richting (naar zich toe).
- Links en rechts
De persoon ervaart echter deze verwisseling van voor en achter niet, maar links en rechts lijken wel verwisseld te zijn. De links/rechtsomkering geldt echter alleen als het in de spiegel waarnemen beeld vergeleken wordt met het normale - of niet gespiegelde- beeld. Het normale beeld van het object is het beeld dat een waarnemer ziet als hij er recht voor staat. Voor het beeld dat naar de spiegel is toegekeerd geldt de links/rechts omkering niet. Dit kan een beeld zijn van de waarnemer of van een bepaald object (zie figuur rechts). Het eigen spiegelbeeld verschilt daarom ook van het beeld dat anderen van de waarnemer hebben, of van een foto die van hem is gemaakt als iemand recht voor hem staat. Als iemand bijvoorbeeld met een wijnglas in de rechterhand naar zijn spiegelbeeld kijkt, bevindt de 'hand met glas' zich in het rechterhelft van het beeld. Iemand die voor ons staat, ziet echter het glas links. Ook op een frontale foto van dezelfde persoon bevindt de hand met glas zich in de linkerhelft van het beeld. Onze hersenen 'weten' in dat geval dan toch dat de persoon het glas met de rechterhand vasthoudt.
Geschreven tekst
Een gespiegelde tekst is moeilijk te lezen, omdat niet alleen de zin (en leesrichting) maar ook de lettervormen zijn omgeklapt. Na enige oefening lukt dit soms beter. Ambulances zijn daarom soms van een tekst in spiegelbeeld voorzien. Hierdoor kunnen automobilisten in hun achteruitkijkspiegel de gespiegelde tekst toch goed lezen. Ook bij het kijken naar een tekst, zoals het woord AMBULANCE, geldt hetzelfde principe: de spiegel verwisselt niet links en rechts maar voor en achter. De links/rechts verwisseling komt doordat het woord AMBULANCE nu naar de spiegel toe is gekeerd, en dus 180 graden is gedraaid ten opzichte van het niet-gespiegelde beeld van de tekst die de waarnemer eerst recht voor zich had. Maar als de tekst die naar de spiegel is toegekeerd van achteren bekeken zou worden (bijvoorbeeld het woord AMBULANCE gedrukt op doorzichtig papier (zie figuur rechts)), ziet de waarnemer in feite het spiegelbeeld. Wat de spiegel eigenlijk doet is niet links en rechts, maar voor- en achterzijde van de letters omkeren.
Droste effect
Als men twee spiegels onder een hoek van 90° ten opzichte van elkaar plaatst, is het mogelijk om een spiegelbeeld van een spiegelbeeld te creëren. Een spiegelbeeld van een spiegelbeeld keert voor en achter weer om en dus ontstaat weer het originele beeld. Bij twee geïdealiseerde parallelle spiegels worden de afbeeldingen oneindig vaak weerspiegeld, dit wordt ook wel het Droste-effect genoemd. In de praktijk wordt het aantal reflecties beperkt doordat een spiegel nooit 100% van het ingevallen licht zal weerkaatsen.
Toepassingen
Het spiegelprincipe wordt in de schilderkunst toegepast bij het vervaardigen van een ets. Op de koperplaat die de basis vormt van de ets, wordt een voorstelling in spiegelbeeld uitgevoerd. Een persoon houdt bijvoorbeeld een pen met de linkerhand vast. Bij de latere afdruk is alles weer omgekeerd: de persoon is nu rechtshandig geworden.
Affiches voor in een lichtbak worden soms (ook) aan de achterkant in spiegelbeeld (tegendruk) bedrukt.
Voertuigen hebben soms een tekst in spiegelbeeld voorop, om te worden gelezen door de voorligger in de achteruitkijkspiegel (zie ook boven).
Het spiegelbeeld in de kunst
Het gebruik van het spiegelbeeld in de kunst is al oud. In de Griekse mythologie werd Narcissus verliefd op zijn eigen spiegelbeeld. Soms worden aan het spiegelbeeld bijzondere eigenschappen gekoppeld. Zo zou het een blik in een andere wereld geven. Lewis Carroll gebruikte dit gegeven in Through the Looking Glass, het vervolg op Alice in Wonderland. In de wereld achter de spiegel die Alice binnentreedt, gebeurt alles omgekeerd. Een sprookje waarin een spiegel een grote rol speelt is Sneeuwwitje. De stiefmoeder van Sneeuwwitje vraagt aan haar toverspiegel wie de schoonste van het land is en ontsteekt in woede als de spiegel naar waarheid antwoordt dat dit Sneeuwwitje is en niet zijzelf. De spiegel wordt op vergelijkbare wijze gebruikt in het lied Spiegelbeeld van Willeke Alberti. De eerste regels van dit lied luiden:
- Spiegelbeeld vertel eens even
- Ben ik heus zo oud als jij
- Is het waar, ben ik twintig
- Is m'n tienertijd voorbij
- 'k Ben wel jong maar ik ben toch niet zo jong meer als ik was
- 'k Ging zo graag nog een keertje
- Terug naar de klas
Het gegeven dat de spiegel de soms harde werkelijkheid laat zien wordt vaker gebruikt in literatuur en andere kunstvormen, waaronder films. Zodra het spiegelbeeld de realiteit laat zien, wordt de droom vaak verkozen boven de werkelijkheid en wordt het spiegelbeeld vernietigd door de spiegel te breken of een steen in de vijver te gooien.
Trivia
- Alleen van mensen, mensapen, dolfijnen en olifanten is het bewezen dat ze hun eigen spiegelbeeld herkennen.