Socialisatie (sociale wetenschappen)
Socialisatie is het dwingend proces waarbij iemand, bewust en onbewust, door internalisering de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd. Het is een levenslang proces en een voorwaarde voor integratie.
Socialisatie kan bestaan uit enculturatie waarbij er sprake is van cultuuroverdracht van de ene generatie naar de andere en acculturatie waarbij elementen van een vreemde cultuur worden overgenomen. Er zijn verschillende niveaus van socialisatie. Volgens G.H. Mead zijn er drie vormen van socialisatie afhankelijk van de groep die socialiseert. Gebeurt de socialisatie in een primaire groep zoals het gezin of een intieme vriendengroep, dan is er sprake van primaire socialisatie. Primaire socialisatie maakt deel uit van de opvoeding. Is de groep een meer formele groep, zoals school, werk, uitgebreide familie of dorpsgemeenschap, dan is er sprake van secundaire socialisatie. Belangrijk is dat er nog steeds rechtstreekse en wederkerige interactie is tussen de groep en het individu. Tertiaire socialisatie heeft betrekking op de waarden en normen die aangeboden worden vanuit anonieme massamedia zoals reclame, soaps, mode-industrie en beroemdheden waarbij wordt gekeken naar het proces dat plaatsvindt in een gezin en secundaire socialisatie, waar wordt gekeken naar het proces dat bijvoorbeeld op school en bij vrienden plaatsvindt.
Differentiële socialisatie
Naast een algemene socialisatie die voor ieder in een cultuur opgaat, richt socialisatie zich soms ook naar specifieke doelgroepen:
- genderspecifieke socialisatie zal een onderscheid maken tussen de geslachten. Zo worden de rolverschillen tussen man en vrouw vanuit het socialisatieproces in stand gehouden. Volwassenen reageren positiever op meisjes die met poppen spelen dan op jongens. Dit ondersteunt het idee dat meisjes beter zijn in communicatie en mensen. Jongens daarentegen krijgen vaker positieve feedback als zij met auto's spelen, waardoor zij later meer met techniek en dingen zullen bezig zijn;
- leeftijdsspecifieke socialisatie maakt een onderscheid naar leeftijd of levensfase. Zo is er een grote druk op jongeren van midden 20 tot begin 30 om stabiele relaties te hebben en kinderen te krijgen. Bewust kinderloos blijven wordt door deze leeftijdsgroep soms als het grote taboe ervaren;
- klassespecifieke socialisatie ondersteunt klassenverschillen. De klasse of sociale groep waar men toe behoort, zal specifieke waarden en normen doorgeven aan de nieuwe leden. Binnen vele adellijke families wordt er nog steeds de waarde van de liefdadigheid doorgegeven onder de vorm van zich occasioneel inzetten voor minderbedeelden. Het effect is dat vooral de adellijke zelf zich daardoor 'beter' voelt.
Andere begrippen rond socialisatie
- Resocialisatie: opnieuw socialiseren nadat in de ontwikkeling een foute weg heeft plaatsgevonden, een voorbeeld daarvan is een afkickprogramma voor een drugsverslaafde;
- desocialisatie: wanneer iemands cultuur gedwongen wordt door een andere sterkere cultuur om de waarden en normen aan te passen;
- hersocialisatie: wanneer men in korte tijd sterk van cultuur verandert bijvoorbeeld het celibaat van priesters;
- anticiperende socialisatie: in afwachting tot de opname in een andere (meestal betere) groep, gaat een persoon al gedrag, waarden en statussymbolen overnemen van die groep. Zo gaan jonge meisjes al spelen met lippenstift, nog voor zij de leeftijd van uitgaan en opmaken bereikt hebben;
- socialisatieagent: een organisatie of systeem die het overbrengen van die waarden en normen die in het belang van de heersende maatschappelijke orde zijn, stimuleert.
Zie ook
Literatuur
- Barnett, R. & Rivers, C. (2004): Bij gelijke geschiktheid, waarom mannen en vrouwen hetzelfde zijn, Archipel,
- Berger, Peter (1965): Sociologisch denken, een kennismaking met de sociologie, Universitaire pers Rotterdam,
- De Jong, Mart-Jan (2011): Grootmeesters van de sociologie, Boom Lemma Uitgevers,
- Elchardus, M. (2007): Sociologie, Pearson Education,
- Elias, N. (2002): Het civilisatieproces: Sociogenetische en psychogenetische onderzoekingen, Boom.