Slag om Engeland

Toen Thomas Inskip in 1937 als minister voor de Coördinatie van de Defensie werd aangesteld, zag hij in dat het Verenigd Koninkrijk de bommenwerperwedloop tegen Duitsland aan het verliezen was. De theorie was "een bommenwerper komt er altijd door (d.w.z. door de luchtverdediging)", maar dit hoefde niet te kloppen als hij een goed wapen hiertegen vond.

De bommenwerper als apart wapen was met succes toegepast door de Duitsers in de Spaanse Burgeroorlog, door de Japanners in China en door de Italianen in Abessinië. Maar Inskip wilde de taak van de RAF beperken: alleen verhinderen dat de Duitsers een beslissende klap uitdeelden en standhouden tot er hulp van bondgenoten opdaagde of een blokkade de vijand zou afmatten.

Hij had daarvoor enkele aanwinsten: de nieuwe jagers, vooral de Spitfire en de ontwikkeling van de radar. Het argument dat deze optie minder duur zou zijn dan het bouwen van bommenwerpers gaf de doorslag toen het kabinet in 1937 goedkeuring aan zijn voorstellen gaf.

Een tweede sleutelfiguur voor de Britten was Air Chief Marshal Hugh Dowding van de RAF, die in 1936 was benoemd tot chef van Fighter Command (chef van de jachtvliegtuigen). Hij bekeek de jagersstrategie op een koele manier en zag het vernietigen van de Duitse bommenwerpers als zijn enige taak.

Daarnaast was de benoeming van Lord Beaverbrook tot minister van Vliegtuigproductie voor zijn land van enorm belang. Hij had maar één taak: zo vlug en zo veel mogelijk vliegtuigen produceren. Dankzij hem had de Britse luchtmacht op het einde van de Slag om Engeland meer vliegtuigen dan ervoor. Hij slaagde erin tijdens die periode bijna 500 Hurricanes en Spitfires te produceren. Alleen kon hij het verlies aan ervaren piloten niet compenseren.

Hitler ging ervan uit dat de Britten vrede zouden sluiten als Frankrijk verslagen was. Frankrijk viel na bijna zes weken strijd op 22 juni 1940, na de Slag om Frankrijk. Na een maand te hebben gewacht dreigde Hitler op 19 juli met een aanval op het Verenigd Koninkrijk indien het niet eveneens onmiddellijk de wapens neerlegde. In de zojuist aangetreden regering die geleid werd door Winston Churchill was Lord Halifax minister van Buitenlandse Zaken; hij was meer dan Churchill geneigd vrede te sluiten, maar moest onder druk van zijn premier en van het parlement Hitlers voorstel tot wapenstilstand afwijzen. Daarom voelde Hitler zich genoodzaakt zijn dreigementen kracht bij te zetten. Op 21 juli viel de beslissing het Verenigd Koninkrijk binnen te vallen (Operatie Zeeleeuw). In zijn 'Weisung (aanbeveling) 16' schreef Hitler:

Omdat Engeland, ondanks zijn hopeloze militaire positie, geen tekenen toont dat het een compromis wil sluiten, heb ik besloten om een landing in Engeland voor te bereiden en, zo nodig, uit te voeren.

Mussolini's schoonzoon, graaf Ciano, schreef in zijn dagboek:

Hitler is de gokker die zijn grote slag heeft geslagen en van de tafel zou willen opstaan om niets meer te riskeren.

De Duitse legerleiding wilde dezelfde tactiek toepassen als bij de oversteek van de Maas, maar de verhouding van de in te zetten middelen tot de grootte van de opgave was anders. Generaal Alfred Jodl zei het zo:

in vorm gelijk aan het oversteken van een rivier over een breed front.

Men zou opnieuw gebruikmaken van Stuka's in plaats van artillerie, maar hiervoor was luchtoverwicht vereist.

Erich Raeder, Duits groot-admiraal, bevelhebber van de vloot, geloofde niet in een invasie vooraleer de Britten zich hadden overgegeven. Hij had respect voor de kracht van de Royal Navy. Duitsland beschikte niet over landingsvaartuigen voor het overzetten van materieel en manschappen. Er werden wel wat voorbereidingen getroffen zoals het verzamelen van binnenschepen en kustvaarders, maar dit was meer bedoeld om Raeders ongeloof in de operatie te verdoezelen. De Kriegsmarine stelde een plan voor om vlak bij Dover een bruggenhoofd te slaan. De route zou men met zeemijnen en onderzeeboten beschermen. Ze stelden dat er tien dagen nodig waren om de eerste aanvalsmacht aan land te zetten. Dit wekte grote weerstand op bij de legerleiding. Zij wilde bij de eerste aanvalsgolf 260.000 man, 30.000 voertuigen en 60.000 paarden laten overbrengen en beschouwde de middelen die de Kriegsmarine ter beschikking stelde als onvoldoende.

De Luftwaffe stond er dan ook alleen voor. Het luchtmachtoffensief, Operatie Adelaar, had echter totaal geen binding met Operatie Zeeleeuw. Hermann Göring, chef van de Luftwaffe, wilde er twee weken voor uittrekken. Hij besefte terdege, gezien de tegenstand die zijn luchtmacht had ondervonden toen ze de evacuatie van de Britse troepen bij Duinkerke wilde verijdelen, dat dit geen eenvoudige taak was. Bovendien waren bij de Slag om Den Haag in mei 1940 veel vliegtuigen en piloten verloren gegaan.[1]

Om de RAF te vernietigen werden 2600 vliegtuigen verzameld (Luftflotte I en II) waaronder 1200 bommenwerpers en een duizendtal jagers. Men plande ook aanvallen op havens en schepen voor het wurgen van de Britse natie, die sterk afhankelijk was van handel en voedselimport over zee.

De bedoeling was met grote aantallen bommenwerpers de Britten tot overgave te dwingen. Hulp van land- en zeestrijdkrachten zou hierbij niet nodig zijn. Er werd niet gedacht aan het aanvoeren van troepen via de lucht, alhoewel de Britten dat wel verwachtten.

De meest gebruikte types bommenwerpers waren:

• Dornier Do 17Z
• Dornier Do 215 (variant van de Dornier Do 17Z)
• Dornier Do 217
• Heinkel He 111
• Junkers Ju 88
• Stuka (populaire naam voor de Junkers Ju 87)

De meest gebruikte types jagers waren:

• Messerschmitt Bf 110
• Messerschmitt Bf 109

De slag om het Kanaal (Duits: 'Kanalkampf') bestond voornamelijk uit gevechten tussen jagers van beide kanten. Ook aanvallen van Duitse Stuka-bommenwerpers op konvooien in het Kanaal kwamen voor. Deze gevechten waren voor de Duitse luchtmacht een goede manier om de sterkte van de RAF te testen en om hun piloten de nodige gevechtservaring op te laten doen. De gevechten boven het Kanaal verliepen meestal in het voordeel van de Duitsers, aangezien hun bommenwerpers werden geëscorteerd door grote groepen jagers, die de RAF numeriek overvleugelden. De noodzaak om alle konvooien in het Kanaal te begeleiden zorgde voor een grote last voor de RAF en uiteindelijk werden deze konvooien dan ook afgelast.

Een bom met opschrift "extra havanna voor Churchill"

Op 13 augustus 1940 startte Operatie Adelaar (Duits: Adlertag). Duitse bommenwerpers maakten 485 vluchten en jagers maakten 1000 vluchten bij aanvallen op de havensteden Plymouth en Southampton en op vliegvelden in Hampshire en Kent. De Luftwaffe verloor daarbij 45 vliegtuigen, de RAF 13. Twee dagen later deed men een poging om de bases van de jachtvliegtuigen onbruikbaar te maken via een aanvalsmacht die bestond uit 1266 jagers en 520 bommenwerpers. Ze herhaalden dat op de 16de en de 18de. De RAF reageerde met kracht en haalde 162 vliegtuigen neer.

De Duitsers bleven de rest van de maand en in het begin van september met hun aanvallen op de vliegvelden doorgaan. Ook de Londense havens waren doelwit en aangezien de havengebieden ook dichtbevolkt waren, leidde dit nogal eens tot het per ongeluk bombarderen van woonwijken. Dit werd door de Luftwaffe op de koop toe genomen, want men hoopte hiermee het moreel van de Britten te breken. De Britten schroefden in reactie hierop de kleinschalige vergeldingsaanvallen die ze sinds mei 1940 op Duitsland uitvoerden op, culminerend in een reeks aanvallen van de RAF op Berlijn. De aanval van 25 augustus 1940 was de grootste, waaraan 81 bommenwerpers deelnamen. De raid was gericht op industriele doelwitten, maar wegens bewolking was het zicht slecht en kwamen veel bommen per ongeluk op woonwijken terecht. Dit leidde tot onrust onder de bevolking. Op 30 augustus gaf Hitler toestemming voor grootschalige aanvallen op Londen, waarop Göring besloot dat Londen het hoofddoel van de Duitse aanval moest zijn. Op die manier hoopte hij het moreel van het Britse volk te breken. Tijdens deze fase verloor de RAF 290 vliegtuigen en van de Luftwaffe werden 380 vliegtuigen vernietigd.

Op 7 september 1940 vertrokken 372 bommenwerpers, geëscorteerd door 642 jachtvliegtuigen om de stad aan te vallen. Deze aanval was een groot succes, vooral omdat het havengebied zwaar werd beschadigd. De Britten hadden hun vliegtuigen over een groot aantal vliegvelden verdeeld om deze te beschermen. Toen de Luftwaffe een paar dagen later een nieuwe aanval op Londen lanceerde kostte dat hen 28 toestellen.

Later werd geopperd dat de aanval op Berlijn een zet van Winston Churchill was om de aandacht van de Duitsers naar Londen te verleggen en de Londenaren op te offeren om Fighter Command te doen overleven. In ieder geval verschafte de gewijzigde Duitse tactiek de RAF een broodnodige adempauze die haar toeliet haar vliegvelden opnieuw volledig operationeel te maken.

Intussen was de Duitse luchtmacht tot het besef gekomen dat, als ze haar eigen verliezen aan bommenwerpers wilde terugdringen, Fighter Command uitgeschakeld moest worden. De bommenwerpers waren immers niet in staat aanvallen van jagers af te slaan. Een andere optie was de bommenwerpers via langeafstandsjagers, zoals de tweemotorige Messerschmitt Bf 110, tot boven hun doel te begeleiden. Al snel bleek dat deze niet waren opgewassen tegen Spitfires en Hurricanes en moest men teruggrijpen op de Messerschmitt Bf 109 die met een actieradius van 740 km (omdat hij over een extra brandstoftank beschikte) vanuit Calais de bommenwerpers dekking kon geven tot Londen. In de praktijk kwam dit neer op circa 20 minuten nuttige gevechtstijd boven Engeland. Voor de Duitsers betekende deze jager-dekking van twintig minuten een serieuze handicap, want nadien was de bommenwerperbemanning op zichzelf aangewezen. Dowding speelde daar handig op in door zijn squadrons terug te trekken op vliegvelden die buiten het bereik lagen van de dekking door de Bf-109.

Op 15 september lanceerde de Luftwaffe een grootscheepse aanval op Londen. Ze verloor 60 vliegtuigen.

Er werden door de Duitsers acties op kleinere schaal uitgevoerd.