Slag bij Hastings

In 911 stond de Karolingische heerser Karel de Eenvoudige een groep Vikingen onder hun leider Rollo toe om zich in de Vexin, de monding van de Seine, te vestigen.[1] Deze kolonie bleek succesvol.[2][2][3]. Men paste zich snel aan de inheemse cultuur aan, deed afstand van het heidendom en bekeerde zich tot het christendom,[4] ook waren er veel gemengde huwelijken met de lokale bevolking. Het resultaat was al na enige decennia het hertogdom Normandië.[5] Na verloop van tijd breidden de grenzen van dit hertogdom zich uit naar het westen.[6] In 1002 trad koning Æthelred II van Engeland in het huwelijk met Emma, de zus van Richard II van Normandië.[7] Hun zoon Eduard de Belijder, die vele jaren in ballingschap in Normandië doorbracht, verkreeg in 1042 de Engelse troon.[8] Dit leidde tot het ontstaan van een krachtige Normandische factie in de Engelse politiek, aangezien Edward zwaar op zijn vroegere gastheren leunde voor ondersteuning. Hij stelde Normandische hovelingen, soldaten en geestelijken aan op machtsposities, met name in de kerk. Kinderloos en in conflict verwikkeld met de formidabele Godwin van Wessex en zijn zonen, kan Edward mogelijk ook hertog Willem van Normandië's aangemoedigd hebben in zijn ambities voor de Engelse troon.[9]

Voordat hij stierf beloofde koning Eduard de Belijder de Engelse troon aan Willem de Veroveraar, hertog van Normandië. Maar nadat hij gestorven was greep Harold de macht. Dat accepteerde Willem niet en hij verklaarde Harold de oorlog.

Op 28 september 1066 landde Willem de Veroveraar zonder tegenstand bij Pevensey met mogelijk 500 tot 776 schepen volgeladen met manschappen, materieel en paarden. Daarmee wilde hij zijn rechten op de Engelse troon doen gelden.

De Angelsaksische koning Harold had op 25 september het Vikingleger van koning Harald Hardråde vernietigd in de Slag bij Stamford Bridge in Yorkshire. Toen Harold het nieuws van Willems landing vernam, haastte hij zich naar het zuiden, onderweg zo veel mogelijk manschappen verzamelend. Hij nam op 13 oktober positie in op Senlac Hill, ongeveer tien kilometer van Hastings.

Het Engelse leger bestond vrijwel geheel uit infanteristen die zojuist de Vikingen hadden teruggeslagen en daarna twee geforceerde marsen hadden volbracht. Harold had ongeveer 8500 man tegenover Willems 8000 man. Harolds voetvolk en boeren hadden nauwelijks beschermende middelen als harnassen voorhanden en hun wapens waren vaak geïmproviseerd.

Willem de Veroveraar verscheen op het slagveld in de ochtend van 14 oktober. Zijn leger bestond uit Normandische leenmannen, baronnen, ridders en avonturiers. Naast Normandiërs waren ook Fransen, Bretons en Vlamingen op het slagveld aanwezig. Willems leger was veel sterker en beter uitgerust dan de Angelsaksen. Niettemin was het een uitputtende slag, met wisselend succes.

Voor de strijd begon, gebeurde er iets merkwaardigs. Ivo Taillefer, de minstreel van Willem de Veroveraar, reed op zijn paard naar de open plek tussen de twee legers en begon met zijn zwaard en lans kunstjes te maken. Hij gooide zijn speer tweemaal in de lucht en ving hem op bij de punt. Daarna galoppeerde plots zijn paard naar voren, recht in de voorste gelederen van de Angelsaksen. Taillefer hakte met zijn zwaard op hen in. De Engelsen schoten zijn paard neer en Taillefer kreeg een speer in de borst. Hij was de eerste Normandische dode die dag. Vervolgens schoten de Vlaamse en Franse boogschutters een langdurige pijlenregen af op de Angelsaksen. Maar weinig van hen werden dodelijk getroffen, omdat vele pijlen bleven steken in een dak van schilden.

Plattegrond van de Slag bij Hastings

De Angelsaksen hielden goed stand onder de hevige beschieting van Willems boogschutters in diens eerste linie. Een aanval van de geharnaste Normandische infanterie, de tweede linie, slaagde er evenmin in om de niet-geharnaste Angelsaksen te verdrijven. Zelfs een charge van de Normandische cavalerie verbrak de Engelse verdediging niet. De zware Deense bijl, het zwaarste wapen van de Angelsaksen, werd vooral gehanteerd door de Housecarls, een gevreesd en uitgelezen korps in vaste dienst van de Engelse koning. Zij hadden maliënkolders aan tot kniehoogte. Hun bijlen doorkliefden elk houten schild. Ze richtten een ware slachting aan onder het Normandische voetvolk en volgens het tapijt van Bayeux kon ook een ruiter te paard met een goede slag neergehaald worden. Ook de Thengs, de geharnaste Angelsaksische cavalerie, bleken geduchte tegenstanders. De aanvallende Normandiërs moesten ook nog tegen de helling van Senlac Hill oplopen en weer aflopen, wat zeer vermoeiend was.

Op een gegeven moment dachten de Normandiërs dat hun hertog gesneuveld was en de strijd verloren. Maar de hertog duwde zijn helm naar achteren, waardoor hij zijn gezicht liet zien en riep; "Kijk, ik ben er nog. Ik ben nog in leven en met Gods hulp zal ik overwinnen!" De Normandiërs veinsden alsof ze van de helling wegvluchtten, achtervolgd door de Angelsaksen, die eindelijk in beweging kwamen en hun stellingen verlieten. Maar Normandische ridders wierpen zich op de Angelsaksische infanteristen die net de achtervolging van de Bretons hadden ingezet. Ze doodden velen van hen, maar de Engelse linies stonden nog op de heuvel.

De slag duurde de hele middag. Willem herhaalde de succesvol gebleken geveinsde vlucht van de Bretons en lokte zodoende nog een paar maal Angelsaksische soldaten uit de linies. Deze ongetrainde milities trapten er telkens weer in en velen sneuvelden. Maar de Housecarls stonden nog pal achter een muur van schilden, vol met afgeweerde pijlen en speren.

De herhaalde succesvolle Normandische manoeuvres werden de Angelsaksen uiteindelijk fataal. Ze konden niet eeuwig op de heuvel blijven staan in verdedigende stelling. Daarom achtervolgden ze de Normandiërs en dit werd voor de Angelsaksen het einde. Het modderachtige terrein, met vele doornstruiken, raakte bezaaid met lijken, gewonden, kadavers van paarden, allerhande materieel, waarin de bewegingsvrijheid voor de strijdende partijen miniem was.

Uitzicht op het slagveld vanaf Battle Abbey (foto 2002)

Toen koning Harold dodelijk gewond raakte (waarschijnlijk door een pijl in het rechteroog), vielen de Angelsaksen terug en konden de Normandische ridders doorzetten. Harold zat nog op zijn paard en leed gruwelijk. Normandische edelen omsingelden hem en doodden hem met hun zwaarden. De genadeslag werd toegebracht door Eustachius van Bone[20]. Slechts een klein deel van de verdedigers wist het bos te bereiken en te ontkomen.

Zo kon Willem, na een zwaarbevochten overwinning, aan zijn definitieve verovering beginnen. De hertog van Normandië liet zijn kamp op de Senlac Hill opslaan, daar waar koning Harold gevallen was en onherkenbaar tussen de vele doden lag.

De oude baron Walter Giffard raadde Willem aan de nacht niet op het slagveld door te brengen. Onder de gevallen Engelsen was er misschien één die nog de kracht vond hem te overvallen en te doden. Willem wimpelde de goed bedoelde raadgeving vriendelijk af en sliep die nacht in zijn legertent op de heuveltop.

Op zondagmorgen 15 oktober kwamen twee kloosterlingen, Osegod en Airic, om het lichaam van Harold te zoeken. Ze boden Willem het gewicht van het lijk in goud, en vroegen Willem genade te tonen voor de oude koningin-moeder Gytha Thorkelsdóttir, die in 19 dagen vier zonen had verloren. Dat waren Harold II van Engeland, Tostig Godwinson, Gyrth en Leofwine. De laatste twee sneuvelden met hun koning-broer op de Senlac Hill.

Willem weigerde hooghartig het goud maar liet de monniken hun gang gaan. Ze zochten vruchteloos, en gingen het verminkte lichaam van hun koning voorbij zonder het te herkennen. Korte tijd later zagen de Normandische ridders een jonge vrouw in een zwarte kapmantel als een schim over het slagveld gaan. Het was Harolds vrouw Edith Zwanehals. Zij vond het koninklijk lijk. Harold had 13 wonden opgelopen en was onherkenbaar, behalve voor zijn vrouw.

De koning mocht niet in de gewijde grond van de abdij van Waltham begraven worden, meende Willem de Veroveraar. De koning, die 9 maanden en 9 dagen over Engeland had geregeerd, werd door ridder Willem Malet naar Hastings gebracht. Harold werd in een wade van paars linnen gewikkeld en onder een steen begraven, hoog boven de witte klippen.

Op bevel van paus Alexander II bouwde Willem de Veroveraar een klooster, Battle Abbey, op het slagveld. Volgens de overlevering staat het altaar van de kerk van Battle Abbey exact op de plaats waar koning Harold viel. Het stadje Battle ontwikkelde zich rond het klooster.

Het Tapijt van Bayeux is een omvangrijk borduurwerk waarop (in de vorm van een vroeg soort stripverhaal) de gebeurtenissen voorafgaand aan de strijd en de gebeurtenissen tijdens de slag worden uitgebeeld.

De 19e-eeuwse Britse historicus Edward Creasy rekende de Normandische overwinning onder zijn vijftien meest beslissende veldslagen in de wereld.

• David Howarth, 1066: The Year of the Conquest, Penguin Classic, 2002
• Rika Muchez, "Historie Verhalen", 16e Reeks nº4, "Willem de Veroveraar", Uitgeverij de Sikkel N.V.: Antwerpen 1968

• Barlow, Frank, Edward the Confessor. University of California Press, Berkeley, CA (1970). ISBN 0-520-01671-8.
• Barlow, Frank, The Feudal Kingdom of England 1042–1216, Fourth. Longman, New York (1988). ISBN 0-582-49504-0.
• Bates, David, Normandy Before 1066. Longman, London (1982). ISBN 0-582-48492-8.
• Bates, David, William the Conqueror. Tempus, Stroud, UK (2001). ISBN 0-7524-1980-3.
• Bennett, Matthew, Campaigns of the Norman Conquest. Osprey, Oxford, UK (2001). ISBN 978-1-84176-228-9.
• Bennett, Matthew; Bradbury, Jim; DeVries, Kelly; Dickie, Iain; Jestice, Phyllis, Fighting Techniques of the Medieval World AD 500–AD 1500: Equipment, Combat Skills and Tactics. St Martin's Press, New York (2006). ISBN 978-0-312-34820-5.
• Carpenter, David, The Struggle for Mastery: The Penguin History of Britain 1066–1284. Penguin, New York (2004). ISBN 0-14-014824-8.
• Coad, Jonathan, Battle Abbey and Battlefield. English Heritage, London (2007). ISBN 978-1-905624-20-1.
• Coredon, Christopher, A Dictionary of Medieval Terms & Phrases, Reprint. D. S. Brewer, Woodbridge, UK (2007). ISBN 978-1-84384-138-8.
• Crouch, David, The Normans: The History of a Dynasty. Hambledon & London, London (2007). ISBN 1-85285-595-9.
• Douglas, David C., William the Conqueror. University of California Press, Berkeley, CA (1964).
• Fryde, E. B.; Greenway, D. E.; Porter, S.; Roy, I., Handbook of British Chronology, Third revised. Cambridge University Press, Cambridge, UK (1996). ISBN 0-521-56350-X.
• Gravett, Christopher, Hastings 1066: The Fall of Saxon England. Osprey, Oxford, UK (1992). ISBN 1-84176-133-8.
• Hallam, Elizabeth M.; Everard, Judith, Capetian France 987–1328, Second. Longman, New York (2001). ISBN 0-582-40428-2.
• Higham, Nick, The Death of Anglo-Saxon England. Sutton, Stroud, UK (2000). ISBN 0-7509-2469-1.
• Huscroft, Richard, The Norman Conquest: A New Introduction. Longman, New York (2009). ISBN 1-4058-1155-2.
• Huscroft, Richard, Ruling England 1042–1217. Pearson/Longman, London (2005). ISBN 0-582-84882-2.
• Lawson, M. K., The Battle of Hastings: 1066. Tempus, Stroud, UK (2002). ISBN 0-7524-1998-6.
• Marren, Peter, 1066: The Battles of York, Stamford Bridge & Hastings. Leo Cooper, Barnsley, UK (2004). ISBN 0-85052-953-0.
• Musset, Lucien, The Bayeux Tapestry, New. Boydell Press, Woodbridge, UK (2005). ISBN 1-84383-163-5.
• Nicolle, David, Medieval Warfare Source Book: Warfare in Western Christendom. Brockhampton Press, Dubai (1999). ISBN 1-86019-889-9.
• Nicolle, David, The Normans. Osprey, Oxford, UK (1987). ISBN 1-85532-944-1.
• Rex, Peter, Harold II: The Doomed Saxon King. Tempus, Stroud, UK (2005). ISBN 978-0-7394-7185-2.
• Stafford, Pauline, Unification and Conquest: A Political and Social History of England in the Tenth and Eleventh Centuries. Edward Arnold, London (1989). ISBN 0-7131-6532-4.
• Stenton, F. M., Anglo-Saxon England, Third. Oxford University Press, Oxford, UK (1971). ISBN 978-0-19-280139-5.
• Thomas, Hugh, The Norman Conquest: England after William the Conqueror. Rowman & Littlefield Publishers, Inc, Lanham, MD (2007). ISBN 0-7425-3840-0.
• Walker, Ian, Harold the Last Anglo-Saxon King. Wrens Park, Gloucestershire, UK (2000). ISBN 0-905778-46-4.
• Williams, Ann, Æthelred the Unready: The Ill-Counselled King. Hambledon & London, London (2003). ISBN 1-85285-382-4.

• The Battle of Hastings: 14 October 1066
• The Battle of Hastings 1066

Zie de categorie Battle of Hastings van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.