Slag (kaartterm)
Het maken van slagen is een systeem dat in veel kaartspellen gebruikt wordt.
Spelverloop
Bij verschillende spellen zijn de regels voor het maken van slagen verschillend, maar in het algemeen geldt in alle spellen het volgende.
Alle spelers hebben aanvankelijk meestal even veel kaarten. Een van de spelers, meestal de speler links van de gever, legt een kaart op tafel. Dit heet uitkomen. Daarna legt zijn linkerbuurman een kaart op tafel (bijspelen) en zo verder. Als elke speler een kaart heeft neergelegd, is de slag voltooid. De speler die de hoogste kaart bijspeelde heeft de slag gewonnen (men zegt ook wel: gemaakt). Hij pakt de kaarten op en legt ze dicht voor zich neer. Hij speelt de eerste kaart van de volgende slag (voorspelen).
De kaarten die in de slag gespeeld zijn, kunnen (in de meeste spellen) niet opnieuw worden gebruikt. Als alle kaarten gespeeld zijn, wordt er opnieuw gedeeld.
Over het algemeen speelt elke speler één kaart in elke slag, maar bij sommige spellen kan een speler ook 0 of meerdere kaarten per slag bijspelen.
De winnende kaart
De winnende kaart is de hoogste kaart van de troefkleur. Bevindt zich geen troefkaart in de slag, dan wint de hoogste kaart van de gevraagde kleur.
De volgorde van de kaarten is niet voor ieder spel dezelfde. De gebruikelijke volgorde, van hoog naar laag, is:
Bij jasspellen is de volgorde verschillend voor de troefkleur en de andere drie kleuren:
- Troef: B - 9 - A - 10 - H - V - 8 - 7
- Andere kleur: A - 10 - H - V - B - 9 - 8 - 7
Bij andere spellen geldt soms weer een andere volgorde.
Woordenlijst
- Kleur
- Elk van de (meestal) vier soorten waaruit het kaartspel bestaat. De kleuren zijn meestal: schoppen, harten, ruiten en klaveren.
- Troef
- Vaak is aan het begin van het spel een kleur als troef aangewezen. Een troefkaart is hoger dan een kaart van een andere kleur. In sommige spellen (o.a. Hartenjagen, Toepen) wordt zonder troef gespeeld, en er zijn ook spellen waarin soms met en soms zonder troef wordt gespeeld (o.a. Bridge).
- Gevraagde kleur
- De eerste kaart van een slag bepaalt wat de gevraagde kleur is. Dit is dus, in tegenstelling tot de troefkleur, niet voor elke slag dezelfde kleur.
- Uitkomen
- De eerste kaart van de eerste slag op tafel leggen.
- Voorspelen
- De eerste kaart van een slag op tafel leggen. Hiermee wordt de gevraagde kleur vastgesteld.
- (Kleur) bekennen, volgen, bedienen, bijlopen
- Een kaart van de gevraagde kleur op tafel leggen. Meestal is dit verplicht, tenzij men niet anders kan.
- Introeven
- Een troefkaart bijspelen in een slag waarin de gevraagde kleur geen troef is.
- Overtroeven
- Nadat er is ingetroefd een hogere troefkaart bijspelen dan er reeds op tafel ligt.
- Ondertroeven
- Nadat er is ingetroefd een lagere troefkaart bijspelen dan de hoogste kaart die reeds op tafel ligt.
- Verzaken
- Een andere kaart bijspelen dan volgens de spelregels verplicht is. Dit is dus een overtreding.
- Trek
- Bij bridge elke slag na de eerste zes slagen. Heeft een paar tien slagen gemaakt, dan zijn dat vier trekken.
Afwijkende regels
Bovenstaande regels gelden voor vrijwel elk spel waarin slagen worden gemaakt. Andere regels, die per spel verschillen, zijn:
- De speler die de eerste kaart van een slag speelt, mag meestal vrij kiezen. De overige spelers hebben geen vrije keus. Meestal moeten ze kleur bekennen (ook volgen of bedienen genoemd), dat betekent dat ze een kaart van de gevraagde kleur moeten bijspelen als ze dat kunnen.
- Wie de gevraagde kleur niet heeft, speelt een andere kaart bij. In sommige spellen heeft hij vrije keus, in andere spellen moet hij, als hij dat kan, verplicht troef spelen (introeven). Is er al ingetroefd, dan moet hij een hogere troef spelen (overtroeven).
- Is er ingetroefd, dan is het bijspelen van een lagere troef (ondertroeven) in sommige spellen niet toegestaan, tenzij men niet anders kan.
- Is de gevraagde kleur troef, dan moet men in sommige spellen een hogere troef bijspelen dan de vorige speler. Heeft men geen hogere troef, dan moet men nog steeds kleur bekennen (dus een lagere troef bijspelen) als dat kan.
De gevraagde kleur verandert niet als een speler een andere kleur bijspeelt. Bijvoorbeeld: er wordt harten voorgespeeld, dus harten is voor deze slag de gevraagde kleur. De daaropvolgende speler heeft geen harten en speelt dus iets anders bij, bijvoorbeeld schoppen. Voor de daarna volgende speler geldt nu nog steeds dat harten de gevraagde kleur is en hij heeft dus de verplichting harten bij te spelen als hij dat kan.
Speelt men een kaart die reglementair niet geoorloofd is (bijvoorbeeld een willekeurige kaart terwijl men een kaart van de gevraagde kleur heeft), dan heet dat verzaken. Dat geldt als overtreding. Doordat de spelers elkaars kaarten niet kunnen zien, wordt zo'n overtreding vaak niet direct opgemerkt.
Nadat een slag gespeeld is, pakt de winnaar van de slag (of zijn partner) de kaarten van de slag op en legt hij ze dicht voor zich, zodanig dat direct zichtbaar is hoe veel slagen er al gespeeld zijn. Het is niet toegestaan de kaarten van de slag daarna nog te bekijken, en spelers met een goed geheugen hebben daar geen behoefte aan.
Bij bridge is het thans gebruikelijk dat de winnaar van een slag de kaarten niet verzamelt. Iedere speler houdt zijn eigen kaarten bij zich. Een kaart wordt verticaal neergelegd als de slag gewonnen is en horizontaal als de slag niet gewonnen is. Hierdoor kan men na afloop direct zien hoe de kaarten lagen om het spel te analyseren, en bovendien kan men andere spelers met dezelfde kaartverdeling laten spelen.
Doel van het spel
Doel van een spel kan zijn om zo veel mogelijk slagen te winnen, om slagen met bepaalde waardevolle kaarten te winnen of om de laatste slag te winnen. Ook zijn er spellen waarbij het juist de bedoeling is weinig slagen te winnen.
Ook als het erom gaat veel slagen te winnen, kan het weleens gunstig zijn een slag niet te winnen, omdat dan een andere speler de eerste kaart voor de volgende slag moet voorspelen.
Enkele bekende spellen waarin het systeem van het maken van slagen wordt gebruikt, zijn: