Rigas Fereos

Rigas werd geboren te Veléstino, in de oudheid Pherai genoemd (vandaar zijn bijnamen). Hij was achtereenvolgens privésecretaris bij drie adellijke families in de Donau-provincies van het Osmaanse Rijk (de Ypsilantis, Mavrogennis en Soutsos), bij wie hij kennis maakte met ruime politieke opvattingen. Te Boekarest studeerde hij vreemde talen en bij de rechtsgeleerde én taalkundige Katardzís deed hij gezonde denkbeelden op in verband met zijn moedertaal. Omdat hij de opvattingen van de Franse filosofen uit zijn tijd deelde, wilde Rigas de Grieken de vrijheid brengen door de ideeën van de Verlichting. In het verlengde van deze ideeën gaf hij in 1790 te Wenen zijn "Natuurkunde" uit.

Toen Rusland in 1792 de Grieken teleurstelde door hen aan de repressie van de Turken over te laten, richtte Rigas noodgedwongen zijn hoop op Frankrijk. Na de Franse inname van Venetië (1796) overwoog Napoleon Bonaparte het Osmaanse Rijk stukken land afhandig te maken: Rigas was de ideale held die hem daarbij behulpzaam kon zijn. Deze werkte met genoegen mee met Bonaparte: al lange tijd koesterde hij plannen voor een omvangrijke "Nieuwgriekse Bond", die zich van de Donau tot Klein-Azië zou uitstrekken, en alle Balkanvolkeren zou omvatten, inclusief de Turken in zoverre zij zouden inzien dat de Sultan en zijn absolutisme de gemeenschappelijke vijand was.

In deze geest liet hij te Wenen zijn "Krijgszang", zijn Kaart van Griekenkland en zijn Nieuwe Grondwet van Roemelië, Klein-Azië, de eilanden en Walachije-Moldavië. De taal die hij in al deze publicaties gebruikte, de Griekse scholen die zich over het Osmaanse Rijk verspreid hadden, én het geld dat vele Grieken hem aanboden, bewijzen voldoende dat in Rigas' visie het Grieks de "lingua franca" voor al die verschillende volkeren moest worden, en de Grieken de belangrijkste bestuurders.

Tijdens een clandestiene reis door het Griekse land slaagde Rigas erin de in Frankrijk gelovende harten te doen ontvlammen. Zijn "Krijgszang" verspreidde zich zelfs tot bij de Turken. Maar er werd een Turks-Russisch verbond gesloten, gericht tegen Frankrijk, en uit angst zich te compromitteren liet Oostenrijk Rigas, over wiens activiteiten er ernstige verdenkingen bestonden, arresteren en leverde hem uit aan de Turken. Tijdens het verhoor, toen men hem wilde dwingen de andere samenzweerders te noemen, antwoordde hij slechts: "De gehele natie!". Napoleon had Rigas in de steek gelaten, en ondernam niets om hem te beschermen: hij had het te druk met zijn voorbereidingen van de Egyptische veldtocht. Adamantios Koraís ondernam nog wanhopige pogingen om de nationale held te redden, maar Rigas werd terechtgesteld op 12 juni 1798.

Rigas' werken mogen niet met strenge literaire maatstaven worden gemeten. Hij was een groot staatsman en politiek denker, die de pen opnam wanneer de goede zaak hem daartoe dwong. Daarom juist geeft zijn taal een getrouwe weerspiegeling van het in de steden gesproken Grieks.

Zie de categorie Rigas Velestinlis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.