Pytheas

Pytheas van Massalia (Oudgrieks: Πυθέας ο Μασσαλιώτης) was een Griekse ontdekkingsreiziger uit de 4e eeuw v.Chr., afkomstig uit de Griekse kolonie Massalia, het huidige Marseille. Over zijn ontdekkingsreis schreef hij een werk dat onder andere onder de titel Περί του ωκεανού (Omtrent de oceaan) wordt aangehaald.[1]

Beeld van Pythéas aan de gevel van het Beursgebouw in Marseille (Fr.)

Van het werk van hemzelf is niets bewaard gebleven. Pytheas is slechts bekend via enkele andere auteurs (Polybius, Strabo, Plinius de Oudere, Diodorus Siculus) van hem hebben geciteerd of geparafraseerd. In de oudheid zelf werd er getwijfeld aan het waarheidsgehalte van Pytheas' verhalen, maar recent wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat zijn werk vrij waarheidsgetrouw was.

Pytheas' reis

Over de route die Pytheas gevolgd heeft bestaat veel discussie. De volgende routebeschrijving is slechts een van de meer betrouwbare en geloofwaardige reconstructies. Vanuit Marseille trok hij waarschijnlijk over land door de vallei van de Garonne naar Bordeaux. Van daaruit scheepte hij waarschijnlijk steeds in bij plaatselijke handelaars, om zo langs de kust steeds noordelijker te trekken. Zo kwam hij bij Bretagne, van waaruit hij de oversteek maakte naar de Britse eilanden. Vervolgens voer hij langs Cornwall naar de Ierse Zee en bezocht daar het eiland Man. Zijn reis voerde hem daarop verder langs de kust van Groot-Brittannië naar het uiterste noorden, waar hij de Hebriden en de Orkney-eilanden aandeed. Daarop reisde hij mee met inheemse schepen naar een land dat hij Thule noemt. Volgens sommige historici voldoen IJsland, de Shetlandeilanden en de Faeröer het meest aan de beschrijving die hij erover geeft, maar anderen suggereren de kusten van Noorwegen omdat Pytheas het heeft over bijen, honing en rijke graanvelden, iets wat niet aangetroffen wordt op de genoemde Noord-Atlantische eilanden maar wel in Noorwegen. Hoe het ook zij, zijn ontdekkingstocht ging daarna verder langs de oostkust van Brittannië terug naar het zuiden, om vervolgens de kusten van de Noordzee te bezoeken: van Zeeland tot Denemarken en wellicht nog verder oostelijk door de Oostzee tot aan de Wisła en de Baltische kuststreken. Na deze lange tocht keerde hij weer westwaarts naar de Noordzee en vervolgens langs de kust van Frankrijk terug naar Marseille.

Invloed op het Griekse wereldbeeld

Pytheas' reis was meer dan enkel een tochtje langs de kusten van Noordwest-Europa. Blijkbaar nam hij ook de tijd om de gebruiken van de mensen die hij op de eilanden aantrof te bestuderen en om lange tochten in het binnenland te maken. Wat juist het doel was van zijn reis is dan ook een moeilijk te beantwoorden vraag. Het kan een opdracht van de stad zijn geweest om te gaan kijken waar het voor de Massiliaanse economie zo belangrijke tin en barnsteen vandaan kwamen. Maar de interesse van Pytheas was duidelijk breder dan de economie en spitste zich ook toe op de inheemse bevolking en op wetenschap. Zo maakte Pytheas kennis met het bevriezen van de zee, beschreef hij het noorderlicht, de midzomernachtzon, en de getijdenwerking, en berekende hij verschillende keren onderweg aan de hand van de zon hoe ver noordelijk hij gekomen was.

Het belang van Pytheas was tijdens de Oudheid erg groot. Lange tijd was hij in het mediterrane gebied de belangrijkste en waarschijnlijk zelfs enige bron voor kennis omtrent het noordwesten van Europa. Zijn berekeningen over de maximale hoogte van de zon werden door hellenistische wetenschappers gebruikt in allerlei berekeningen, zoals bij het berekenen van de omtrek van de aarde.

Boeken en artikelen

(en) Chanin-Morris, R. (2005): "The Edge of the World", Independent
(en) Cunliffe, B. (2002): "The extraordinary voyage of Pytheas the Greek: The man who discovered Britain" (herziene uitgave), Walker & Co, ISBN 0-8027-1393-9, in Penguin, ISBN 0-14-200254-2
(en) Roseman, C.H. (1994): "Pytheas of Massilia, On the ocean: Text, translation and commentary", Ares Publishing, ISBN 0-89005-545-9
(en) Frye, J. & Frye, H. (1985): "North to Thule: An imagined narrative of the famous lost sea voyage of Pytheas of Massalia in the 4th century B.C.", ISBN 0-912697-20-2
(en) Chevallier, R. (1984): "The Greco-Roman Conception of the North from Pytheas to Tacitus" (in Arctic, vol. 37, no. 4, Dec. 1984, p. 341-346)
(en) Stefansson, V. (1940): "Ultima Thule: Further Mysteries of the Arctic"
(de) Fuhr, M. (1842): "Pytheas aus Massilia"

Noten en referenties

Geminus van Rhodos noemt in zijn Εἰσαγωγὴ εἰς τὰ Φαινόμενα (grc) (Eisagoge eis ta phainomena, "Inleiding in de astronomie") de titel τὰ περὶ τοῦ Ὠκεανοῦ (Ta peri tou okeanou, letterlijk: "Dingen over de oceaan") maar het werk wordt ook onder andere titels genoemd. Marcianus van Heraclea noemt het als περίοδος γῆς (grc) (Periodos gēs, "Rondreis om de aarde") en als περίπλους (grc) (Periplous, "Rondvaart").

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Geminus van Rhodos noemt in zijn Εἰσαγωγὴ εἰς τὰ Φαινόμενα (grc) (Eisagoge eis ta phainomena, "Inleiding in de astronomie") de titel τὰ περὶ τοῦ Ὠκεανοῦ (Ta peri tou okeanou, letterlijk: "Dingen over de oceaan") maar het werk wordt ook onder andere titels genoemd. Marcianus van Heraclea noemt het als περίοδος γῆς (grc) (Periodos gēs, "Rondreis om de aarde") en als περίπλους (grc) (Periplous, "Rondvaart").