Provisional Irish Republican Army

Alle lagen van de organisatie waren bevoegd om afgevaardigden te sturen naar de IRA General Army Conventions (GACs). De GAC was het hoogste besluitorgaan van de PIRA. Tot 1969 kwam de GAC regelmatig bijeen, maar daarna werden de vergadering schaars. Het bleek erg moeilijk te zijn om grote bijeenkomsten te organiseren van een geheime organisatie.

PIRA re-enacment in Galbally, County Tyrone (2009)

De GAC op zijn buurt verkoos 12 leden voor de IRA Executive, die vervolgens de zeven leden van de Army Council koos. Het dagelijkse bestuur van de organisatie werd uitgevoerd door de Army Council, terwijl deze raad tevens besluiten maakte over het te voeren beleid en het maken van tactische beslissingen. Tevens koos de Army Council de Chief of Staff, die op zijn beurt de adjudant generaal en de General Headquarters (GHQ) aanwees. De GHQ kende de volgende afdelingen:

• Wapens
• Financiën
• Genie
• Training
• Inlichtingen
• Propaganda
• Operaties
• Veiligheid

De IRA was onderverdeeld in een Northern Command, dat opereerde in de negen counties van Ulster, alsmede County Leitrim en County Louth en een Southern Command dat verantwoordelijk was voor de rest van het eiland. Tot 1977 werd de organisatie geleid door de leiding in Dublin, maar tegelijkertijd met de invoering van de kleinschalige cel-structuur werd het commando over het 'oorlogsgebied' overgedragen aan het noordelijke commando.

De IRA verwijst naar zijn gewone leden als volunteers (Iers: óglaigh). Tot eind jaren zeventig was de IRA georganiseerd volgens traditionele militaire structuren. Vrijwilligers uit een bepaald gebied vormden samen een compagnie, dat onderdeel was van een bataljon, wat weer onderdeel kon zijn van een brigade.

Gedurende het grootste gedeelte van de organisatie had de PIRA vijf brigades, te weten in Armagh, Belfast, Derry, Donegal en Tyrone/Monaghan. De Belfast Brigade was onderverdeeld in drie bataljons, respectievelijk in het westen, noorden en oosten van de stad. De groei van de organisatie gedurende het begin van de jaren zeventig is goed te zien in deze stad: had de organisatie in 1969 slechts 50 actieve leden in Belfast, in 1971 waren dat er 1,200. De Derry Brigade had twee bataljons: een in de stad Derry, de andere in Donegal. Het Derry Bataljon maakte na Bloody Sunday een grote groei door.

De leiderschapsstructuren van de compagnieën en bataljons was hetzelfde: elke had een leidinggevende officier, kwartiermeester, explosieven officier en hoofd inlichtingen. Soms werd dit nog aangevuld met een officier verantwoordelijk voor de training van vrijwilligers en een financiën officier.

Na 1973 begon de PIRA afstand te nemen van de traditionele leger structuren nadat het kwetsbaar voor informanten was gebleken. In plaats daarvan ging men twee structuren binnen de brigade's hanteren: de oude compagnie eenheden zouden gebruikt worden voor 'politiewerk' in nationalistische gebieden. Daar kwam een tweede structuur van de Active Service Unit (ASU) bij. Deze eenheden waren kleiner, bestaande uit ongeveer vijf tot acht leden. Aan het begin van 1990 had de PIRA ongeveer 300 leden in de ASU's en 450 personen in ondersteunende functies.

Een uitzondering op deze nieuwe organisatie was de South Armagh Brigade, die de traditionele hiërarchie behield; acties van deze brigade werden dan ook vaak uitgevoerd door grotere groepen vrijwilligers.

De Southern Command in de Republiek Ierland bestond uit de Dublin Brigade en enkele kleinere eenheden in rurale gebieden. Deze waren in het bijzonder belast met het importeren en onderbrengen van wapens voor de Northern Command, alsmede het financieren van de campagne in het noorden.

Nadat veel nationalistische buurten in augustus 1969 leden onder sektarisch geweld besloot de IRA zich te herbewapenen om zo deze gebieden beter te kunnen beschermen. Na de breuk met de Official IRA begon de organisatie zich toe te leggen op een groot offensief tegen wat het de 'Britse bezetting van Ierland' noemde.

De Official IRA was hier tegen omdat het vreesde dat het geweld zou leiden tot een groot sektarisch conflict in het reeds door geweld geplaagde Noord-Ierland, waardoor het verenigen van de arbeidersklassen van beide gemeenschappen gedoemd was te mislukken. In tegenstelling tot het rurale karakter van de campagne van de IRA tijdens de Border Campaign besloot de PIRA zich toe te leggen op acties in de urbane gebieden, het machtsgebied van de organisatie lag in het bijzonder in Derry en Belfast.

Het doel van de campagne van de Provisional IRA was het doen instorten van Noord-Ierse instituties en het veroorzaken van slachtoffers onder de Britse veiligheidsdiensten door middel van geweld, zodat de Britse veiligheidsdiensten door de druk van de publieke opinie uit Ierland moesten wegtrekken. Gedurende de eerste jaren van de militaire campagne geloofde de leiding van de organisatie in een snelle overwinning. Seán Mac Stíofáin, Chief of Staff gaf aan dat de organisatie het conflict in Noord-Ierland zou 'escaleren, escaleren en nog eens escaleren' totdat de Britse overheid aangaf te vertrekken van het eiland. Men wilde dit bereiken door het rekruteren van vrijwilligers en het uitvoeren van aanvallen op de Britse veiligheidsdiensten, alsmede een serie bomaanslagen op economische doelen in Noord-Ierland.

De Britse overheid hield in 1972 geheime overleggen met de IRA leiding om zo tot een staakt-het-vuren te kunnen komen, nadat het te maken kreeg met een escalatie van het conflict door de gebeurtenissen tijdens Bloody Sunday. Uiteindelijk zou er vanaf 26 juni tot 9 juli een korte onderbreking van de gevechten, terwijl ondertussen gesprekken plaatsvonden. De gesprekken zouden uiteindelijk op niets uitlopen: de eisen, het terugtrekken van de Britse troepen uit Ierland, was onaanvaardbaar voor de Britse overheid.

Vanaf het midden van jaren 70 verdween bij beide partijen in het conflict de hoop op een snelle overwinning. Dit zou uiteindelijk tot een korte onderbreking in de onlusten leiden in 1975, zodat vredesonderhandelingen konden plaatsvinden. Ook deze onderhandelingen liepen stuk en het staakt-het-vuren was desastreus voor de PIRA: de organisatie was geïnfiltreerd door informanten, de discipline was verdwenen door grote hoeveelheden arrestaties wat leidde tot sektarische moorden uitgevoerd door de organisatie. De PIRA stond op de rand van de afgrond door een gebrek aan geld en wapens en was bijna overgegaan tot het stopzetten van de militaire activiteiten.

Het Grand Hotel in Brighton na een bomaanslag in 1984

Dit leidde tot de ontwikkeling van een nieuwe strategie, the Long War (de lange oorlog). Een snelle overwinning werd uitgesloten en de organisatie werd omgevormd tot kleine eenheden om infiltratie tegen te gaan. De 1977 editie van de Green Book, een introductie en trainingshandleiding van de IRA, omschreef de kenmerken van de Long War als volgt:

1. De oorlog zou een uitputtend karakter moeten krijgen waarbij zoveel mogelijk leden van de veiligheidsdiensten het slachtoffer moesten worden zodat de Britse publieke opinie voor het terugtrekken vanuit Ierland zou zijn.
2. Bomaanslagen moesten de financiële interesses van de vijand raken en ervoor zorgen dat de investeren terug zouden lopen, waardoor de vijand niet meer van de provincie kon profiteren.
3. Noord-Ierland moest onbestuurbaar worden.
4. Propaganda gericht op nationalisten in Noord-Ierland, maar ook op het internationale publiek, moest ervoor zorgen dat de oorlog duurzaam kon worden voortgezet met steun van de bevolking.
5. Criminelen, collaborateurs en informanten zouden hard moeten worden aangepakt om zo de oorlog voort te kunnen zetten.

Paramilitaire gevangen in Noord-Ierland hadden na maart 1976 geen speciale status meer, zodat ze geen aanspraak meer konden maken op bijzondere rechten. Als reactie weigerden 500 gevangenen om zichzelf te wassen en de gevangenisuniformen te dragen. Dit leidde uiteindelijk tot de hongerstaking van 1981, toen zeven IRA en drie Irish National Liberation Army leden zichzelf uithongerden tot de dood om de speciale status weer terug te krijgen. Tijdens deze staking werden hongerstakers Bobby Sands en Owen Carron verkozen tot afgevaardigden in het Britse Parlement, terwijl twee anderen verkozen werden voor de Ierse Dáil. De hongerstaking zorgde voor veel (internationale) sympathie met de hongerstakers en kan worden gezien als een grote PR-overwinning voor de PIRA. Meer dan 100.000 mensen waren aanwezig bij de begrafenis van Sands, de eerste hongerstaker die overleed.

Na het succes van de hongerstaking en de electorale winst die daarvan het gevolg was, zouden meer republikeinen zich toe gaan leggen op electorale politiek door middel van Sinn Fein.

Nadat het conflict eind jaren tachtig in een impasse belandde en de Britse regering hintte bereid te zijn tot een compromis te komen, werd er vanuit de PIRA steeds nadrukkelijker gezocht naar een politieke oplossing voor het conflict. Na overleg met de Social Democratic and Labour Party (SDLP) en geheim overleg met de Britse regering die beloofde Sinn Féin toe te laten bij de politieke overleggen voor een oplossing voor het conflict, kondigde de PIRA een staakt-het-vuren af in 1994. Toen duidelijk werd dat de Britse regering eerst wilde dat de PIRA ontwapend werd voordat Sinn Féin werd erkend, werd het bestand in februari 1996 beëindigd. De daarop volgende bomaanslagen in onder andere Manchester en Londen zorgden voor £500 miljoen schade.

In juli 1997 werd er opnieuw een staakt-het-vuren afgekondigd, na beloften dat Sinn Féin zou worden toegelaten bij de politieke overleggen, die uiteindelijk tot het Goede Vrijdag Akkoord leidden in 1998. Dit akkoord maakte een einde aan dertig jaar PIRA-geweld dat aan 1,800 mensen het leven had gekost. Gedurende deze jaren had de organisatie zelf 275-300 vrijwilligers verloren, van een totaal van ongeveer 10,000 in het tijdsbestek van dertig jaar. Uiteindelijk zou de PIRA in 2005 definitief de wapens neerleggen en werd de organisatie ontmanteld.

De PIRA had de beschikking over onder andere de volgende wapens:

Wapen	Aantal	Opmerking
Armalite AR-18	-	Verkregen door een PIRA-lid in de Verenigde Staten, wapen kwam symbool te staan voor de gewapende strijd van de PIRA
AK-47	+1000	Gedoneerd door de Libische leider Muammar Gaddafi in 1980.
Heckler & Koch G3	+100	Wapens gestolen van de Noorse politie

Op 31 augustus 1994 gaf de PIRA aan de wapens definitief neer te leggen. Echter, vanaf februari 1996 tot juli 1997 laaide het geweld weer op uit ontevredenheid met de vooruitgang in de onderhandelingen. In juli 1997 werd het staakt-het-vuren weer van kracht dat van kracht is tot op de dag van vandaag.

Tussen juli en september 2005 deed de organisatie afstand van al zijn wapens. Het arsenaal omvatte de volgende wapens:

• 1,000 geweren
• 3 ton semtex
• 20-30 zware mitrailleurs
• 7 manpads
• 7 vlammenwerpers
• 1,200 ontstekers
• 20 raketwerpers
• 100 pistolen
• meer dan honderd granaten

Sinds het proces van ontwapening van de PIRA was afgerond hebben bronnen binnen de Police Service Northern Ireland (PSNI) aangegeven dat niet alle wapens van de organisatie zijn ingeleverd. Volgens de Independent Monitoring Commission (IMC) is er geen reden om aan te nemen dat de PIRA niet volledig ontwapend is, en dat eventuele wapens die niet zijn ingeleverd tegen de wil van de organisatieleiding zijn achtergehouden. Britse veiligheidsdiensten beschuldigen de organisatie er echter van tijdens het proces van ontwapening 20 AN-94 wapens te hebben gekocht in Rusland.[4]

De IRA voerde sektarische aanvallen uit.[5] Volgens Sutten was de PIRA betrokken bij 130 sektarische moorden op protestanten, hoewel de organisatie dit vaak ontkende. Verder werden aanslagen vaak gepleegd onder een schuilnaam, zoals de South Armagh Republican Action Force, die verantwoordelijk was voor de moord op zes protestanten in Tullyvallen. De sektarische moorden zorgden voor verdeeldheid in de organisatie: volgens sommigen droegen ze niet bij aan het bereiken van de doelstellingen van de organisatie, volgens anderen zorgden de moorden ervoor dat aanslagen op katholieken in Noord-Ierland werden voorkomen.

De PIRA werd ervan beschuldigd actief te zijn bij verschillende criminele activiteiten, waaronder bankovervallen, drugshandel en ontvoeringen.

In 2004 werd £26.5 miljoen gestolen bij een overval op een Northern Bank in Belfast. De Britse en Ierse overheid houden de PIRA verantwoordelijk voor deze overval,[6] hoewel de PIRA dat ontkende in een verklaring in januari 2005.[7] In 2013 publiceerde de Italiaanse politie een rapport dat verband legde tussen de Maffia en de IRA.[8]