Priming (geheugen)
Priming is het sneller herkennen van, of reageren op een bepaalde stimulus als men deze eerder heeft waargenomen. Het wordt beschouwd als een van de manifestaties van het impliciete, of niet-declaratieve geheugen.
.jpg)
Er worden doorgaans twee vormen van priming onderscheiden, namelijk repetitie-priming en semantische-priming. Bij repetitie-priming berust de prestatieverbetering in de testfase louter op herhaling van hetzelfde (fysieke) woord. Bij semantische-priming daarentegen berust het priming-effect op een herhaling van conceptuele eigenschappen van het woord: men reageert bijvoorbeeld sneller bij het woord appel als in de studiefase het woord peer voorkwam. De verklaring hiervan is dat het woord peer in het brein de semantische categorie vrucht heeft gereactiveerd, waardoor woorden die tot dezelfde categorie behoren sneller worden verwerkt.
Experimenten
In een typisch priming-experiment krijgt een proefpersoon eerst in de studeerfase een lijst van woorden of voorwerpen te zien. Om te vermijden dat men de woorden probeert te onthouden, krijgt men daarbij de opdracht de woorden c.q. objecten te beoordelen op aantrekkelijkheid, kleur of grammaticale aspecten. In de daaropvolgende testfase krijgt men weer een lijst met woorden te zien waarvan de helft correspondeert met woorden in de lijst van de studeerfase. Men krijgt daarbij bijvoorbeeld opdracht de woorden zo snel mogelijk na te zeggen. De reacties zijn dan doorgaans sneller voor de herhaalde dan niet herhaalde woorden. Een andere variant is de lexicale decisietaak waarbij men moet beslissen of het aangeboden woord in de testfase een echt woord of een pseudowoord betreft.
Klinische aspecten
Amnesiepatiënten blijken in primingtaken doorgaans even goed te presteren als gezonde proefpersonen. Dit komt doordat amnesie meestal een gevolg is van beschadigingen van gebieden in de mediotemporale cortex, zoals de hippocampus of de direct aangrenzende gebieden. Priming berust echter op een directe activatie van representaties in netwerken van de cortex zelf, zonder tussenkomst van de hippocampus. Er zijn aanwijzingen dat dit vooral gebieden in de hersenen betreft waar perceptuele representaties zijn opgeslagen, zoals de visuele en auditieve gebieden van vooral de rechterhersenhelft. Dit werd bevestigd door onder andere patiënt M.S. van Gabrieli. Bij hem waren delen van de extrastriate visuele cortex in de rechterhersenhelft chirurgisch verwijderd in verband met behandeling van epilepsie. M.S. had een normaal expliciet geheugen, maar scoorde zeer slecht in een test voor perceptuele priming. De Amerikaanse psycholoog Daniel Schacter spreekt hier van een perceptueel representatiesysteem (PRS). Het PRS blijkt zich in een vroege levensfase te ontwikkelen en ook goed bestand te zijn tegen de gevolgen van veroudering. De betrokkenheid van de rechterhersenhelft is met name voor repetitie-priming aangetoond. Bij semantische priming blijkt ook de linkerhersenhelft actief te zijn.
Referenties
- Gabrieli, J. , Fleischman, D., Keane, M., Reminger, S. & Morell, F. (1995). Double dissociation between memory systems underlying explicit and implicit memory in the human brain. Psychological Science, 6, 76-82.
- Schacter, D.J. (1995). Implicit memory: a frontier in cognitive neuroscience. In: M.S.Gazzaniga (Ed.) The cognitive neurosciences (pp. 815-825). Cambridge: MIT Press
- Moscovitch. M., Goshen-Gottstein, Y. & Vriezen, E. (1994). Memory and working-with-memory: a component process model based on modules and central systems. Journal of Cognitive Neuroscience, 3, 257-267.