Plattelandersbond

De partij werd gesticht op 17 februari 1917. Tijdens de verkiezingen van 1918 een zetel in de Tweede Kamer. De partij had aan de verkiezingen deelgenomen met twee verschillende lijsten, een religieuze en een niet-religieuze, om beide groepen agrariërs te paaien.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Nederland als onafhankelijk land sterk aangewezen op de eigen landbouw. Hierdoor nam de regeringsinvloed op de agrarische sector sterk toe, wat leidde tot ontevredenheid onder de boeren. De enige partijzetel werd bezet door Frederik Bos.

Tussen 1918 en 1919 werkte de bond samen met vier andere splinterpartijen. Dit samenwerkingsverband werd geleid door voormalig minister Willem Treub.

In 1919 werd Bos als parlementslid vervangen door Arend Braat. Braat was een weinig fijnzinnig en onconventioneel mens die vijf keer probeerde de wet op zomertijd terug te draaien, wat iedere keer mislukte. Hij werd door de meeste andere politici genegeerd en door de media belachelijk gemaakt vanwege zijn boerse gedrag. Zodra hij aantrad stapte hij uit het samenwerkingsverband.

Tijdens de verkiezingen van 1922 won de bond een tweede zetel, wat deels is te verklaren doordat Braats onconventionele gedrag sommige plattelandskiezers aansprak.

Het tweede kamerlid van de bond, Rients Feikes de Boer, probeerde Braats positie als partijleider in te nemen. Dit leidde begin 1925 tot een scheuring in de Plattelandersbond en beiden namen op eigen titel (Plattelandersbond, lijst Braat en Plattelandersbond, lijst De Boer) deel aan de verkiezingen van 1925. Braat verloor zijn tweede zetel, maar De Boer slaagde er niet in zijn zetel te behouden.

Na de verkiezingen van 1929 kwam het leiderschap van Braat nog sterker onder druk te staan. Door diens agressieve handelen tegen aanhangers van De Boer functioneerde de partij niet goed meer.

Voor de verkiezingen van 1933 veranderde de partij haar naam in Nationale Boeren-, Tuinders- en Middenstandspartij (NBTM) en werd de partijorganisatie vernieuwd. De twee lijsttrekkers waren Cornelis Vervoorn, een rijke boer, namens de provincies Groningen en Drenthe en Arend Braat voor de rest van Nederland. Tegen de verwachting in kwam Vervoorn in het parlement terecht omdat hij meer stemmen kreeg dan Braat. Braat probeerde Vervoorn te overreden zijn zetel op te geven, maar deze weigerde.

In de verkiezing van 1937 verloor de partij haar zetel, wat verklaard kan worden door de opkomst van de Nationaal Socialistische beweging die eveneens een sterke basis had in de agrarische sector.

De partij pretendeerde op te komen voor de belangen van de boeren en landelijke gemeenschappen. Men zag landbouw en veeteelt als de belangrijkste bron van welvaart in Nederland. Voornaamste doel was het verzekeren van een redelijke inkomenspositie voor boeren, het uitbreiden van de agrarische sector en het beschermen van eigendomsrechten. Men wilde afschaffing van de zomertijd, verlaging van belasting, vermindering van regerings inmenging, oprichting van een ministerie van landbouw, het instellen van een pensioen, verbetering van landbouwkundige opleidingen en het stopzetten van semenvoeging van dorpen.

De naamswijziging in 1933 tot NBTM hield ook een ideologische heroriëntatie in. Naast de oude doelgroep, de agrarische sector, richtte de partij zich nu meer op de middenklasse in stedelijke gebieden. Kleine bedrijven en middenstanders werden gezien als verbinding tussen boeren en consumenten. Er werden kreten aan het partijmanifest toegevoegd als goedkopere leningen en regulering van advertenties.

In onderstaande tabel staan de resultaten van de Plattelandersbond tijdens verkiezingen voor Eerste en Tweede Kamer, met de namen van fractievoorzitter en lijsttrekker.

¹ 1925: Betreft Plattelandersbond lijst-Braat. Vanwege een scheuring begin 1925 deed ook Plattelandersbond lijst-De Boer mee maar behaalde geen zetel.

De partij had een sterke aanhang in provincies Drenthe en Groningen, waar het ook menig zetel in lokale besturen bezette.

Bij verkiezingen voor de Provinciale Staten behaalde de partij de volgende zetelaantallen:

Het electoraat van de partij bestond voornamelijk uit boeren uit Drenthe, Gelderland, het noorden van Noord-Holland en de eilanden van Zuid-Holland.

De partij is te vergelijken met de Zweedse Boerenbond die een vergelijkbaar programma had. De Plattelandersbond was echter veel kleiner en invloedlozer.

• Lijst van Tweede Kamerleden voor de Plattelandersbond

• Het Plattelandersbond op de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (verkiezingsprogramma's)