Peloponnesische Oorlog

Vanaf 431 v.Chr. hield het Spartaanse leger (onder bevel van koning Archidamus II van Sparta) tien jaar lang verwoestende tochten door Attica. Pericles liet Attica over aan de verwoesting en trok de burgerbevolking terug binnen de Lange Muren. Intussen plunderde de Atheense vloot de kusten van de Peloponnesos en bemoeilijkte daardoor de Spartaanse bevoorrading. Zelf ondervond het door de Pireushaven geen bevoorradingsproblemen.

Een groot verlies voor Athene was de dood van hun charismatische leider Pericles, die in 429 v.Chr. stierf aan de pest; deze moordende epidemie was uitgebroken onder de opeengehoopte bevolking die tegen Sparta bescherming zocht binnen de Lange Muren tussen Athene en Pireus. Pericles werd opgevolgd door Cleon, een voorstander van de harde lijn.

In 421 v.Chr. wist de Atheense leider Nicias een wapenstilstand te bewerkstelligen, die echter voor een groot stuk dode letter bleef. Lokaal bleef het tot schermutselingen en wreedheden leiden. Tijdens deze vrede, die eigenlijk slechts schijn was, werd de Argeïsche Liga gesticht. Deze was een verbond van staten die vijandig stonden tegenover Sparta. Ze stond onder leiding van Argos en Athene. De Liga werd echter verslagen in 418 v.Chr. bij Mantinea. De Siciliaanse Expeditie (415-413 v.Chr.), met als doel het westelijke bekken van de Middellandse Zee te beheersen, bracht opnieuw een grote ramp over Athene. De wispelturige staatsman Alcibiades wilde op Sicilië enkele Griekse steden helpen tegen Syracuse, hopend daardoor zelf grote roem te verwerven. Maar de tocht mislukte, Alcibiades liep na beschuldiging van heiligschennis over naar Sparta - werd later wéér Atheens vlootvoogd en wéér afgezet - en de Atheense vloot werd vernietigd.

Er volgden moeilijke jaren voor Athene, dat zich nooit meer volledig heeft kunnen herstellen. In 413 v.Chr. bezette een Spartaans leger de Attische grensgemeente Dekeleia, hiertoe aangezet door de overgelopen Alcibiades. Toen Sparta bovendien dacht aan de noodzakelijke uitbreiding van zijn vloot en daarvoor financiële hulp aanvaardde van de Perzische koning (de aartsvijand nota bene; dat zegt overigens wel wat over de houding van Sparta tegenover Athene), begon het er slecht uit te zien voor Athene. In 411 v.Chr. vond de Oligarchische Revolutie plaats. Deze revolutie mislukte, maar het verzwakte de democratie. Tot slot werd in 405 v.Chr. de nieuwe Atheense vloot door de Spartaanse admiraal Lysandros bij de Hellespont verslagen. Athene moest zich overgeven, de Zeebond werd ontbonden, de vestingwerken en de Lange Muren moesten afgebroken worden. Athene was gekortwiekt; Sparta had de hegemonie overgenomen.