Paul Julien

Paul Frédéric Joseph Alphonse (Paul) Julien (Utrecht, 28 maart 1901 - Wassenaar, 17 februari 2001) was een Nederlands ontdekkingsreiziger ('woudloper', zoals zijn uitgever hem noemde) en antropoloog die rond de Tweede Wereldoorlog maar vooral in de jaren daarna grote bekendheid heeft gekregen door zijn Afrikaanse reisverslagen.

Paul Julien
Julien (1981)
Algemene informatie
Volledige naam	Paul Frédéric Joseph Alphonse Julien
Geboren	28 maart 1901
Geboorteplaats	Utrecht
Overleden	17 februari 2001
Overlijdensplaats	Wassenaar
Land	Nederland
Dbnl-profiel
Portaal    Literatuur Afrika

In vier boeken, geïllustreerd met eigen foto's, beschrijft hij de 28/29 expedities die hij leidde tussen 1926 en 1952 in - zoals het toen werd genoemd - 'donker Afrika'. Ook hield hij radiovoordrachten voor de KRO over zijn reizen: van 1932 t/m 1938, in 1946/1947 en van 1949 t/m 1952.

Hoewel hij in 1933 was gepromoveerd als chemicus en van 1934 tot 1965 als scheikundeleraar verbonden was aan het Rooms-katholiek meisjeslyceum in Den Haag, lag zijn hart bij de antropologie (die toen veelal nog als ethnologie werd benoemd) en het maken van ontdekkingsreizen.

Hij trok steeds met een karavaan van inheemse dragers door het Afrikaanse oerwoud om onderzoek te doen. Aanvankelijk naar lichaams- en schedelmaten maar later naar bloedgroepen en het voorkomen van o.a. slaapziekte onder de bevolking. Hij was een van de eersten die onderzoek deed naar de verwantschappen van pygmeeën en hun levenswijze en wereldbeeld.

Zijn belevenissen en ontmoetingen beschreef hij in het genoemde viertal boeken. Deze boeken zijn - zoals hij zelf in de inleiding van zijn eerste boek verklaart - geen wetenschappelijke vaklitteratuur, noch bellettrie. Naar eigen zeggen wil hij in Kampvuren langs de evenaar slechts zijn belevingen fragmentarisch vastleggen en enkele belangrijke figuren die hij ontmoette, belichten. In De eeuwige wildernis staan met name de insecten die de mensen belagen centraal. Zijn Pygmeeën noemt hij in het voorwoord "Een boek dat over de kleine jagers van het Afrikaanse oerwoud spreken wil en deze primitieven niet op de eerste plaats als wetenschappelijk probleem wil zien, maar boven alles als medeschepselen en mensen naast ons."

Paul Julien reisde rond in Afrika in een tijd waarin dit continent nog nagenoeg geheel werd gekoloniseerd door West-Europese mogendheden. Een tijd waarin de rooms-katholieke Kerk ook in Afrika nog op grote schaal missionair actief aanwezig was. Voor Paul Julien waren de koloniale verhoudingen een vanzelfsprekende gegevenheid. Als gelovig rooms-katholiek diende hij op zijn tochten vaak de nooddoop toe aan stervenden. De 21ste-eeuwse lezer krijgt door zijn boeken inzicht in de koloniale en rooms-katholieke manier waarop een halve eeuw geleden tegen de inwoners van Afrika werd aangekeken.

In zijn boeken richtte Paul Julien zich tot een breed publiek, mede met als doel om de toenmalige luisteraars naar zijn radiovoordrachten uitvoeriger te informeren over zijn ervaringen en inzichten. De in de jaren vijftig van de vorige eeuw verschenen (en in vele talen vertaalde) herdrukken zijn aan de modernere spelling aangepast, waardoor de leesbaarheid van de boeken voor de huidige lezer geen probleem hoeft op te leveren. De erin opgenomen door Paul Julien gemaakte foto's zijn van hoge kwaliteit en nog te zien, deels ook online, in het Nederlands Fotomuseum.

Van 1947 tot 1949 was Julien voorzitter van het Nederlandsch Nationaal Bureau voor Anthropologie.