Paterswoldsemeer

Het Paterswoldsemeer is inclusief het Hoornsemeer 270 ha groot. Aan de oostzijde is het Paterswoldse meer via de schutsluis de Nijveensterkolk verbonden met het Hoornsediep, een restant van de Drentsche Aa, en daarmee met het Noord-Willemskanaal. Over het dijkje naast het Hoornsediep, de Hoornsedijk, loopt het Pieterpad. Aan de zuidzijde wordt het meer begrensd door de Meerweg, de weg van Haren naar Paterswolde. Ten zuiden daarvan ligt het Friese Veen.

Het Paterswoldsemeer is ontstaan in de 16e en 17e eeuw door afgraving van het veen in het gebied dat ook wel Neerwolde wordt genoemd.

In het begin van de 20e eeuw werd het gebied ontdekt door welgestelde recreanten. Dat was ook de tijd dat veel van de huidige in het oog vallende locaties werden aangelegd. De bekendste hiervan zijn de Paalkoepel, een op palen gebouwd paviljoen (thans café-restaurant), hotel het Vergulde Anker (het voormalige Familiehotel) en het clubhuis van de zeilvereniging De Twee Provinciën.

Aan de noordkant van het meer in zijn oude omvang, was in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog geen sprake van recreatie, maar werd de vruchtbare veengrond gebruikt als tuin. Boeren uit Eelderwolde stelden aan inwoners van de stad Groningen grond aan het meer beschikbaar als volkstuin. In de loop der jaren zijn de gebruikers van die tuinen huisjes gaan bouwen om de weekeinden in door te brengen. Op deze manier zijn aan de noordkant van het oude meer vele recreatiewoningen gebouwd die het meer een bijzonder accent verlenen. In de jaren 1970 is deze kant van het meer uitgebreid gereconstrueerd. Niet alleen zijn de stukjes niet ontgonnen veen (eilandjes) toen van beschoeiingen voorzien en opgehoogd waardoor zij niet zijn verdwenen, maar ook is de wildgroei van recreatieve verblijven aangepakt. Door de aanleg van riolering, waterleiding en een ontsluitingsweg is de intensiteit van de verblijfsrecreatie aan deze kant van het meer enorm toegenomen. De regelgeving van de betrokken gemeenten Haren, Groningen en (thans) Tynaarlo volgde met gelijke tred.

In de Tweede Wereldoorlog hebben veel onderduikers gebruik kunnen maken van de primitieve faciliteiten die door de volkstuinders waren aangelegd om aan vervolging door de Duitsers te ontkomen.

De meest recente uitbreiding van het meer vond plaats in 1982 toen er een verbinding werd gemaakt met het noordelijker aangelegde Hoornsemeer, om zo een groter recreatiegebied te hebben. Hierdoor werd het meer verdubbeld in oppervlakte. Op de grens van de twee meren bevinden zich de eilanden de Fokken en de Zweerden. Deze eilanden werden bij de uitbreiding van het meer gespaard om er de pijlers van de toekomstige 120 meter lange en 8 meter hoge brug dwars over het meer te kunnen plaatsen, die onderdeel moest gaan vormen van de geplande Zuidtangent naar de eveneens geplande A6 naar Emmeloord te kunnen plaatsen. Beide wegen werden echter nooit aangelegd.

Door de ligging onder de rook van Groningen is het meer geliefd bij vaarrecreanten, vooral zeilers. Het Hoornsemeer, en meer in het bijzonder de Hoornseplas, is geliefd bij zwemmers en zonnebaders.

Tot de jaren 1970 bevond zich aan de Meerweg een speeltuin en tot in de jaren 1950 was er aan de westkant van het meer een zwembad. Zwemmen was daarna alleen prettig bij het Slakkeneiland, omdat daar een enigszins zandige bodem aanwezig is.

Op de oostelijke oever van het meer staat sinds 1971 de poldermolen De Helper uit 1863.

Aan de westkant van het meer is in 2011 een vaarverbinding gemaakt tussen het meer en de waterwegen van de nieuwe wijk Ter Borch.

Hoewel het meer naar het dorp Paterswolde is genoemd, ligt het grotendeels in de gemeente Groningen.

Het beheer is in handen van het Meerschap Paterswolde, een samenwerkingsverband van de betrokken gemeenten.

• 
  Het Paterswoldsemeer gezien vanuit het noordwesten (2009)

• Meerschap Paterswolde

Zie de categorie Paterswoldse Meer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.