Ostracisme
Ostracisme of schervengericht (Grieks: έξω-οστρακισμός; exo-ostrakismos) was in de Atheense democratie een stemprocedure in de Ekklèsia (Volksvergadering) om politieke leiders (generaals) die men te machtig vond voor tien jaar te verbannen. Men probeerde zo waarschijnlijk al te grote tegenstellingen binnen de politieke gemeenschap (polis) te overbruggen.
De procedure werkte als volgt: als de burgers in de Volksvergadering besloten dat er een ostracisme moest worden gehouden, kon iedere burger op een bepaalde dag in de Agora de naam van een door hem gewraakte politiek leider op een stuk gebroken aardewerk (vandaar de naam, ostrakon = scherf) schrijven. Als er minimaal 6000 scherven waren beschreven, werd de persoon wiens naam het meest werd genoemd voor tien jaar verbannen uit de stad, met behoud van bezittingen en burgerrechten. Rond 415 v.Chr. raakte de procedure in onbruik en kwam de graphe paranomon in zwang.
Huidig gebruik van het woord ostracisme
Tegenwoordig wordt de term gebruikt om een vorm van sociale uitsluiting aan te duiden waarbij contact met iemand wordt vermeden en waarbij deze geweerd wordt uit een sociale groep. Professor Lafayette van de Purdue Universiteit in USA heeft onderzoek naar het effect van ostracisme gedaan op een mens. Ostracisme of uitsluiting mag dan geen externe littekens achterlaten, maar de pijn die het veroorzaakt is vaak dieper en duurt langer dan een lichamelijk letsel, volgens het onderzoek van prof Lafayette. “Uitgesloten of verbannen worden is een onzichtbare vorm van pesten die geen blauwe plekken achterlaat, en daarom onderschatten we de impact ervan vaak”, zegt Kipling D. Williams, hoogleraar psychologische wetenschappen. “Uitsluiting door middelbare-schoolvrienden, kantoorcollega’s of zelfs echtgenoten of familieleden kan ondraaglijk zijn. En omdat ostracisme in drie fasen wordt ervaren, kunnen die pijnlijke gevoelens over een zeer lange periode voorkomen. Mensen en therapeuten moeten zich hiervan bewust zijn, zodat ze depressie of andere negatieve ervaringen kunnen voorkomen.” Wanneer een persoon wordt geostraceerd, voelt de dorsale anteriorcingulate cortex van de hersenen, die lichamelijke pijn registreert, ook deze sociale verwonding, aldus Williams. Het proces van ostracisme omvat drie fasen: de eerste daden van genegeerd of buitengesloten worden, omgaan en berusting. In België en Nederland wordt de term “sociale uitsluiting” eerder gebruikt voor mensen die arm zijn en daardoor moeilijk aanvaard worden in de maatschappij, bv. moeilijk aan werk geraken. De term “ostracisme” is in belangrijke mate verschillend van de term sociale uitsluiting. “Sociale uitsluiting” heeft niet de bedoeling de ander pijn te doen. Bij “ostracisme” daarentegen wordt sociale uitsluiting gebruikt als techniek om iemand pijn te doen.