Omsk

Omsk werd gesticht in 1716 als vesting ter bescherming van de Russische grens tegen de op de steppen levende nomaden. Het oorspronkelijke houten fort werd eind 18e eeuw vervangen door vestingwerken van steen. In de 19e eeuw werd Omsk het bestuurlijke centrum van West-Siberië en een deel van het huidige Kazachstan. Er werden diverse kerken en moskeeën gebouwd en de stad kreeg een militaire academie. Het Russische Rijk breidde zich steeds verder uit en de grens verschoof naar het oosten, waardoor Omsk zijn strategisch belang verloor. De stad werd een ballingsoord voor politieke gevangenen; Fjodor Dostojevski leefde en werkte er in ballingschap van 1849 tot 1853.

De aanleg van de trans-Siberische spoorlijn gaf de stad in de jaren 1890 een nieuwe impuls. Omsk werd een handelscentrum waar zich diverse bedrijven vestigden. Meerdere landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Nederland, openden er een consulaat om hun commerciële belangen te behartigen. In 1910 was Omsk het toneel van de Siberische Expositie van Landbouw en Industrie, waarvoor een nieuw tentoonstellingscomplex werd gebouwd. Dit complex is niet bewaard gebleven, maar veel andere gebouwen uit deze periode geven Omsk nog altijd een mondain uiterlijk.

Tijdens de Russische Burgeroorlog die volgde op de Oktoberrevolutie van 1917 viel Omsk in handen van de anti-bolsjewistische Witten. In 1918 werd onder leiding van admiraal Aleksandr Koltsjak een voorlopige regering ingesteld en werd Omsk uitgeroepen tot hoofdstad van Rusland. De keizerlijke goudvoorraad werd in de stad ondergebracht. Uiteindelijk moesten Koltsjak en zijn regering zich terugtrekken naar het oostelijkere Irkoetsk: het Rode Leger veroverde Omsk in 1919.

De Sovjetregering wees het relatief jonge en kleine Novonikolajevsk, het huidige Novosibirsk, aan als het nieuwe centrum van West-Siberië. Een enorme verhuizing van bestuurlijke, culturele en wetenschappelijke organisaties volgde, waarna de groei van Omsk stagneerde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kon de stad zich opnieuw gaan ontwikkelen, doordat industriële bedrijven (vooral in de militaire sector) uit de frontlinie in het westen van Rusland naar het oosten werden verplaatst. Vanwege de aanwezigheid van deze strategische industrie was Omsk tot in de jaren 1990 gesloten voor buitenlanders. In de jaren 1950 werd een grote olieraffinaderij gebouwd samen met nieuwe woonwijken voor de fabrieksarbeiders, waardoor de stad zich sterk naar het noorden uitbreidde.

Na de val van de Sovjet-Unie brak er een strijd uit om de zeggenschap over de belangrijke bedrijven van Omsk. Het wegvallen van het Sovjetleger als grote afnemer van industriële producten leidde tot hoge werkloosheid in de stad. Omsk presteert wat betreft economische groei en welzijn nog altijd onder het Russische gemiddelde.

In maart 2005 werd in Omsk het consulaat-generaal van Kazachstan geopend, de eerste diplomatieke vertegenwoordiging in de stad sinds 1917.

De stad heeft een droog landklimaat dat gekenmerkt wordt door sterke wisselingen van de weersomstandigheden. De gemiddelde temperatuur varieert van +20 °C in juli tot −19 °C in januari, met uitschieters van +35 °C in de zomer en −35 °C in de winter. Het gemiddelde aantal dagen met zon bedraagt meer dan 300 per jaar, de gemiddelde jaarlijkse neerslag is 315 mm.

Omsk is de thuisbasis van de Russische oliemaatschappij Sibneft en een belangrijke haven.

Omsk is goed bereikbaar over water (Irtysj en Om) en is aangesloten op belangrijke wegen en spoorwegen. De stad is aangesloten op de trans-Siberische spoorlijn en de autoweg M5 verbindt Omsk via Tsjeljabinsk met Moskou en de rest van Europees-Rusland. Daarnaast beschikt de stad over een eigen luchthaven die door meerdere maatschappijen wordt bediend en de basis is van Omskavia. Het stedelijke openbaar vervoer wordt uitgevoerd met trams, stadsbussen en trolleybussen. Aan de eerste lijn van de metro van Omsk wordt al bijna twintig jaar gebouwd; mogelijk kan in 2016 het eerste tracé in gebruik genomen worden, tijdens het 300-jarig bestaan van de stad.

Omsk is het eindpunt van de Europese weg 30 die begint in Cork. De 5800 kilometer lange weg voert ook door Nederland.

Oespenski-kathedraal

Omsk is een belangrijk cultureel centrum voor de regio West-Siberië en beschikt over een bezienswaardige historische binnenstad, waar vele koopmanshuizen uit het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw te vinden zijn.

Bij de samenvloeiing van de Irtysj en de Om staat nog een aantal gebouwen van het 18e-eeuwse fort. Andere interessante gebouwen zijn de houten huizen aan de Nikolski Prospekt en de Sint-Nicolaaskathedraal uit 1840. In de stad zijn verschillende theaters, waaronder een operatheater en een grote bibliotheek. Belangrijke musea zijn het Vroebel-kunstmuseum en het Historisch Museum.

Het ijshockeyteam Avangard vertegenwoordigt Omsk in de hoogste klasse van de Russische competitie. Een bijzonder sportevenement is de Siberian Ice Marathon, die jaarlijks in de winter wordt georganiseerd. De temperatuur waarbij deze halve marathon wordt gelopen ligt rond de -20 °C en stelt hoge eisen aan de deelnemers.

• Michail Vroebel (1856), schilder en beeldhouwer
• Vissarion Sjebalin (1902), componist
• Valentina Talyzina (1935), actrice
• Jevsjej Tsejtlin (1948), Russisch-Joods literatuurwetenschapper en schrijver
• Vera Krasnova (1950), langebaanschaatsster
• Oleksandr Volkov (1964), Oekraïens basketballer
• Oleg Maltsev (1967), judoka
• Roman Sloednov (1980), zwemmer
• Julia Melnikova (1981), actrice
• Olga Graf (1983), langebaanschaatsster
• Dmitri Sytsjov (1983), voetballer
• Jevgenia Kanajeva (1990), ritmisch gymnaste
• Pavel Sitnikov (1998), shorttracker

• Het vijfde album van de Nederlandse groep The Nits uit 1983 met daarop de hit Nescio heeft als titel "Omsk".
• In Dodenrit van de Nederlandse zanger Drs. P is sprake van een Russische familie die tracht per trojka de stad Omsk te bereiken, maar hierbij wordt tegengewerkt door wolven ("Ja Omsk is een mooie stad, maar net iets te ver weg"). De tekst is op zijn beurt inspiratie geweest voor een kunstwerk in Leeuwarden genaamd Omsk.
• Planetoïde nummer 3406, ontdekt door B. Boermasjova, draagt de naam "Omsk".

• Lijst van steden aan de Trans-Siberische spoorlijn

• Vroebelmuseum

Steden in Rusland met meer dan 1.000.000 inwoners
Jekaterinenburg (Jekaterinboerg) · Kazan · Moskou (Moskva) · Nizjni Novgorod · Novosibirsk · Oefa · Omsk · Perm · Rostov aan de Don (Rostov-na-Donoe) · Samara · Sint-Petersburg (Sankt-Peterboerg) · Tsjeljabinsk · Wolgograd (Volgograd)

Zie de categorie Omsk van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.