Mitogeen
Een mitogeen is een chemische stof - gewoonlijk een bepaalde vorm van een proteïne - die de celdeling bevordert doordat het cellen aanzet tot de mitose. Mitogenen zorgen voor het opstarten van signaaltransductie-pathways, waarbij het mitogeen-geactiveerde proteïne kinase betrokken is, dat op zijn beurt zorgt voor het op gang brengen van het mitoseproces. Mitogenen activeren celdelingen bij B- en T-cellen. Een belangrijke groep van mitogenen zijn de lectinen (suikerbindende proteïnen), die zich specifiek aan het membraan-glycoproteïne van verschillende cellen bindt, met inbegrip van de lymfocyten. Lectinen zorgen vaak voor agglutinaties (samenklontering), hetgeen celactivering en ontwikkeling van de cel tot gevolg heeft. Enkele lectinen activeren speciaal B-cellen, andere uitsluitend T-cellen, weer andere beide celtypen.
Gebruik bij de immunologie
Plasma B cellen kunnen aan de mitose deelnemen wanneer ze een antigeen tegenkomen dat overeenkomt met hun immunoglobuline.
Mitogenen worden dikwijls gebruikt voor het stimuleren van lymfocyten en hebben daarom een functie in het immuunsysteem.
De meest gebruikte mitogenen in de laboratoria van de klinische geneeskunde zijn:
| Naam | Werking op T-cellen? | Werking op B-cellen? |
| phytohemagglutinine (PHA) | ja | nee |
| concanavaline A (conA) | ja | nee |
| lipopolysaccharide (LPS) | nee | ja |
| Westerse karmozijnbes mitogeen (PWM=pokeweed mitogen) | ja | ja |
Niet alle mitogenen zijn lectinen. Het lipopolysaccharide toxine uit de celwanden van gram-negatieve bacteriën is onafhankelijk van de thymus. Ze activeren direct de B-cellen, ongeacht hun antigene specificiteit.
Plasmacellen zijn zover gedifferentieerd dat ze geen mitose meer kunnen ondergaan. B-geheugencellen kunnen wel in aantal toenemen en meer B-geheugencellen of plasma B-cellen vormen.
Andere werkingen
Mitogenen zorgen er ook voor dat het PTGS2-enzym (Prostaglandine-endoperoxide synthase 2) geactiveerd wordt.
Literatuur
- Janis Kuby: Immunology (Third Edition). W.H. Freeman and Company, USA 1997, ISBN 0-7167-2868-0.