Mensenoffer
Een mensenoffer is het doden van een mens als offer aan een god, binnen de context van een religie. Het wordt daarom ook wel een rituele moord genoemd.
Het mensenoffer heeft door zijn radicale en grensoverschrijdende karakter de mens vanouds sterk geïntrigeerd. In veel culturen zijn mensenoffers een onderdeel van de religieuze praktijk geweest.
Mensenoffers in de geschiedenis
De Azteken uit Mexico golden en gelden bij velen als de mensenofferaars bij uitstek. Zij offerden in Tenochtitlan mensen aan allerlei goden, waarvan de zonnegod er één was. Ze deden dit op bij die goden passende, symbolische, en daardoor niet zelden wrede manieren. Vooral voor de rijksgod Huitzilopochtli werden op zeer grote schaal mensen (vaak krijgsgevangenen) op de offersteen gelegd. Veelvoorkomend deel van de offerhandeling was de hartuitsnijding en vaak ook de onthoofding. Op bescheidener schaal brachten ook de Maya's en de Inca's mensenoffers. In beide culturen werden ook kinderen geofferd. In 2018 werd bekend dat er in Peru een massagraf was ontdekt met meer dan 140 geofferde kinderen. Het lag nabij de hoofdstad van het Chimúrijk[1]
In het oude Egypte zijn alleen van de allereerste koningen, bijvoorbeeld Hor-Aha, bewijzen van deze praktijk gevonden. In Nubië, bijvoorbeeld in Kerma, heeft de gewoonte om bij het overlijden van de vorst een groot aantal van zijn getrouwe dienaren mede het graf in te sturen veel langer stand gehouden. Berucht is de Fenicische god Moloch, ook vermeld in de Bijbel, waaraan kinderen werden geofferd.
Ook de Grieken en Romeinen berichtten dat hun vroege voorouders mensenoffers brachten als onderdeel van vruchtbaarheidsriten.
Het vroege hindoeïsme en de oude Chinese godsdiensten kenden zowel mensen- als dierenoffers.
Ook sommige in Europa en Nederland gevonden veenlijken zijn mogelijk mensenoffers. Volgens de Romeinse geschiedschrijvers offerden de Kelten soms mensen om vruchtbaarheid voor het land en vee af te smeken. Zo werd het meisje van Yde gevonden met een halfkaalgeschoren hoofd en een touw om haar nek. Hoewel een terechtstelling niet is uit te sluiten, denken onderzoekers dat het waarschijnlijk een offering is geweest.
De Germanen brachten mensenoffers aan de oorlogsgod Odin. In Zweden werden zelfs mensenoffers gebracht tot in de 11e eeuw.
Jodendom, christendom en islam hebben het ritueel offeren van mensen altijd verworpen. Abraham kreeg weliswaar van God de opdracht zijn enige zoon Isaak te offeren, maar werd, toen hij dit wilde uitvoeren, op het laatste moment daarvan weerhouden door een engel van God. De reden dat God die opdracht gaf staat in Genesis 22:12, namelijk om te testen of Abraham "godvrezend" was, oftewel ontzag had voor God. Israël werd door Mozes en de profeten namens God steeds streng gemaand de praktijk van de kinderoffers niet na te volgen.
Mensenoffers in de moderne tijd
Een minderheid van de aanhangers van het tantrisme in India offert nog steeds mensen. In 2006 werden tientallen slachtoffers gemeld in het tijdsbestek van een half jaar.[2]
Er zijn sterke aanwijzingen dat mensenoffers ook tegenwoordig nog in bepaalde culturen in Afrika en Zuid-Amerika voorkomen.[3] In Sub-Saharisch Afrika komen rituele moorden nog veelvuldig voor.[4] In Zuid-Afrika is de zogenaamde muti-moord een bekend begrip. Het gaat om moorden die begaan worden met het doel menselijke lichaamsdelen te verkrijgen voor amuletten en andere magische doeleinden.[5] De Zuid-Afrikaanse politie heeft zelfs een speciale eenheid om rituele moorden te onderzoeken.[6] In Tanzania worden vooral albino's ritueel vermoord.[7] In Oeganda zijn duizenden kinderen het slachtoffer geworden van rituele moord.[8][9]
Het profaan opofferen van mensenlevens in bijvoorbeeld een oorlog of een gevechtshandeling wordt meestal niet gezien als een mensenoffer. Het wordt dan "sneuvelen" of "vallen op het veld van eer" genoemd, noodzakelijk voor een "hoger" (bijvoorbeeld nationaal) doel. In de Tweede Wereldoorlog waren de kamikazepiloten zelfmoordenaars in opdracht van de Japanse keizer, die toen nog een goddelijke status had. Ook tegenwoordig nog komt zelfopoffering binnen extreme religieuze sekten voor in de overtuiging dat na de dood een beloning wacht, zoals zelfmoordaanslagen door islamisten.
Mogelijke verklaringen voor rituele mensenoffers
Carl Gustav Jung heeft een duidelijke psychologische duiding van het mensenoffer gegeven. Het is de oproep van het "zelf" aan de mens om niet "egoïstisch" te zijn. Het "zelf" als synoniem voor het goddelijke en het "ego" als synoniem voor de "vijand" of de "zoon van het goddelijke". Dat is dus de oproep om het "ego" in de mens "zelf" te doden. Op deze manier kan men de strijd zien: een heilige oorlog in jezelf om de eigen egoïstische eigenschappen te doden.
De meer conventionele verklaring is dat men met een mensenoffer wil laten zien dat men alles over heeft voor de goden en zo de goden gunstig wil stemmen.
Bekende personen die zijn geofferd
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Human sacrifice van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |