Mastiek (hars)
Mastiek is de hars die afkomstig is van de mastiekboom Pistacia lentiscus.
De hars werd in de schilderkunst vroeger veel gebruikt als vernis in de olieverftechniek, maar is tegenwoordig grotendeels vervangen door vernissen die niet na-gelen. Mastiek was ook de basis van stopverf voor glasramen en werd daartoe gemengd met een vulmiddel. De hars is een triterpenoïde. Het heeft een refractie-index van ongeveer 1,535 en een soortelijk gewicht van 1,074. Het smeltpunt ligt rond 100 C°. De marktprijs is ongeveer € 85 de kilo.
Het gebruik van de hars is bekend vanaf de zestiende eeuw; de gele harstranen werden verzameld en als zodanig verkocht, waarna de kunstenaar er zelf vernis van maakte door oplossing in alcohol of terpentijn. De beste helderste kwaliteit kwam van het Griekse eiland Chios. In de negentiende eeuw kwam er een commerciële productie op gang; mastiekvernis werd toen veel helderder.
Omdat er een mode was om harsolieverf te gebruiken kwamen er ook schildermedia op mastiekbasis op de markt. Dit tastte echter de duurzaamheid van de verflaag aan en mastiek als geheel kreeg een kwade roep. Rond 1900 ging men daarom al grotendeels over op de duurdere Damarhars. Mastiek is ook oplosbaar in terpentine maar de oplosbaarheid als geheel vermindert door de jaren. Oude vergeelde vernislagen zijn lastig te verwijderen. Mastiekvernis lijdt sterk aan craquelé en is gevoelig voor efflorescentie van vetzuren vanuit de olieverflaag. Het vernis wordt nog steeds gebruikt bij de traditionele vioolbouw.
Tegenwoordig is in de Europese Unie de naam mastiek beschermd en gereserveerd voor de Chiosmastiek; op de wereldmarkt is de slechtste bruinige kwaliteit onder de naam Mastic Bombay te koop.
Mastiek wordt ook gebruikt als kauwgum en als harstoevoeging aan een sterkedrank: de mastica en het Turkse dondurma, een taai type ijs. Er werden vele medicinale toepassingen aan toegeschreven; modern onderzoek heeft de werking als desinfectans bevestigd.
