Martin Schongauer

Hij was de zoon van een goudsmid uit het Beierse Augsburg die zich in Colmar in de Elzas had gevestigd. Over zijn geboortejaar bestaat geen consensus. Diverse bronnen laten ofwel een geboorte omstreeks 1450, ofwel omstreeks 1435 vermoeden. Deze kwestie is natuurlijk heel belangrijk om een juist beeld te krijgen van de evolutie van Schongauers carrière, maar kon tot nog toe niet op een overtuigende manier worden afgerond, hoewel een geboorte omstreeks 1450 tegenwoordig algemeen wordt geaccepteerd. Schongauer bracht het merendeel van zijn leven in zijn geboortestad door maar heeft ook gereisd, en studeerde onder meer aan de universiteit van Leipzig. Over zijn opleiding is niet zo heel veel bekend. Het werken met de graveerstift leerde hij vermoedelijk in het edelsmeden-atelier van zijn vader. In die tijd werd immers veel edelsmeedwerk met gegraveerde versieringen bedekt. De opkomst van de gravure is dan ook in veel gevallen nauw verbonden aan de bloeiende edelsmeedkunst van de 15de-eeuw. Mogelijk werd hij ook verder opgeleid in het atelier van de zogenaamde "Meester E.S.". De werken van Schongauer zijn immers verwant aan diens stijl. Alle bekende gravures van Schongauer dragen het monogram M†S en tonen een rijpe en technisch volmaakte stijl. Er is dus weinig bekend over de jeugdwerken van Schongauer.

De stijl van Schongauers gravures en schilderijen vertoont zeer nauwe overeenkomsten met het werk van Rogier van der Weyden. Op basis hiervan is weleens verondersteld dat hij een reis naar de Nederlanden zou hebben ondernomen die hem rechtstreeks in contact bracht met het werk van Van der Weyden en de Vlaamse Primitieven. Hiervoor is echter geen sluitend bewijs voorhanden. Gezien de grote uitstraling die Van der Weyden ook in Duitsland, en meer bepaald in het Rijnland, kende is het niet onmogelijk dat Schongauer via deze weg met de Weydiaanse voorbeelden in contact kwam. Waarschijnlijker is het dat hij in contact kwam met kunst uit de Nederrijn via zijn broer Georg die huwde met Apollonia Gerhaert, dochter van de Nederlandse beeldhouwer Nicolaus Gerhaert en welke atelier hield in Straatsburg[1].

Vanaf 1470 zou hij zich in Colmar gevestigd hebben. Tijdens zijn leven was hij vooral als schilder beroemd. Hij leefde in betrekkelijke welstand en bezat meerdere huizen. Hij bleef zijn gehele leven ongehuwd.

De "Madonna van de Rozenhaag"

Eén van de weinige schilderijen die met zekerheid aan Schongauer kunnen worden toegeschreven is het hoofdaltaarstuk van de Sint-Maartenskerk in Colmar; de zogenaamde "Madonna in de rozenhaag". Het Musée d'Unterlinden in Colmar bezit elf paneeltjes van Schongauer, en een klein werkje getiteld David met Goliaths hoofd in de Alte Pinakothek in München wordt aan hem toegeschreven. Schongauer overleed in Colmar in 1491.

Alle belangrijke prentcollecties in de wereld bezitten gravures van Schongauer, waarvan sommige behoorlijk zeldzaam zijn. In Nederland en België bezitten het Rijksprentenkabinet en het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek van België een uitgebreide selectie van Schongauers gravures.

• Sophie Renouard de Bussiere, Martin Schongauer. Maitre de la gravure rhenane vers 1450-1491, tent.cat., Parijs, Musée du Petit Palais, 1991-1992, Parijs, 1991.
• Pantxika Béguerie, Lena Widerkehr, Fedja Anzelewsky, e.a., 'le beau Martin' Gravures et dessins de Martin Schongauer (vers 1450-1491), tent.cat., Colmar, Musée d'Unterlinden, 1991, Colmar, 1991.
• David Landau en Peter Parshall, The Renaissance Print, New Haven - Londen, 1994. (p. 50-56.)