Limburg (Belgische provincie)

De provincie grenst in het noorden aan de Nederlandse provincie Noord-Brabant, in het oosten aan de Nederlandse provincie Limburg, in het zuiden aan Luik, en in het westen aan Vlaams-Brabant en Antwerpen. Sedert het vastleggen van de taalgrens in 1963 ligt de gemeente Voeren (Voerstreek) als een Limburgse exclave geklemd tussen de provincie Luik en de Nederlandse provincie Limburg.

De hoogste punten van de provincie (en tevens van Vlaanderen) zijn het Stroevenbos en de Reesberg gelegen bij Remersdaal in de gemeente Voeren (287,5 m).

De provincie bestaat uit vier landstreken, namelijk de Voerstreek (als exclave in het uiterste zuidoosten), Haspengouw (in het zuiden), het Maasland (in het oosten langs de Maas) en de Kempen (in het midden en noorden). Allen strekken ze zich tot buiten de provinciegrenzen uit.

De pedologie stelt dat de bodem van het noordelijke deel van de provincie voornamelijk bestaat uit natte en droge zand- en lemig-zandgronden. Het zuiden van de provincie heeft daarentegen natte zandleemgronden en natte en droge leemgronden. In het oosten van de provincie is er een grintbijmenging en in het westen van de provincie is er een bijmenging van limonietzandsteen. Allen worden ze gerekend tot de podsolgronden (askleurige bodems).

De stratigrafie stelt dat de gesteenten in de provincie zich tijdens diverse tijdsvakken vormden. Zo stamt het noorden van de provincie uit het pleistoceen, de streek rond Beringen uit het plioceen, de streek ten noorden van Hasselt uit het mioceen en de streek ten zuiden van de provinciale hoofdstad uit het oligoceen. Het uiterste zuiden van de provincie en de Voerstreek ten slotte stammen uit het Krijt. Een groot deel van de provincie heeft een steenkoollaag.

De Jeker ontspringt in het provinciale grensgebied van Limburg en Luik en slingert zich een baan langs de taalgrens. Ze komt het Vlaamse Gewest binnen in Lauw en stroomt vervolgens 16,5 km over Tongers grondgebied. Te Glaaien steekt ze de taalgrens terug over naar Waalse bodem. Te Kanne wordt de Jeker weer Limburgs en stroomt ze door een sifon onder het Albertkanaal. Vervolgens verlaat ze de provincie naar Nederlands Limburg (om aldaar uit te monden te Maastricht in de Maas). De Voer ontspringt nabij de Commanderij van Sint-Pieters-Voeren Zowel de Voerstreek, de gemeente Voeren alsmede de daarin gelegen plaatsen 's-Gravenvoeren, Sint-Martens-Voeren en Sint-Pieters-Voeren hebben hun naam aan deze beek te danken. Net over de grens met Nederland te Laag-Caestert vloeit het riviertje in de Maas. Het riviertje heeft drie zijrivieren: de Veurs, de Noorbeek en de Beek. De Berwijn is eveneens een zijrivier van de Maas. Het riviertje stroomt slechts kortstondig over het Limburgse grondgebied en dit eveneens te Voeren.

De Maas zelf komt de provincie "binnen" nabij Kanne (bij Riemst). Ze vormt alhier de grens tussen Belgisch Limburg en Nederlands Limburg. Dit gedeelte van de Maas staat bekend als de Grensmaas en ligt tussen Eijsden-Maastricht en Smeermaas-Kessenich. De Maas meandert er veel en is omwille van de scheepvaart vervangen door het laterale kanaal Zuid-Willemsvaart. De Maas zet bij dat meanderen, maar ook tijdens overstromingen, veel grind af, wat een grootschalige ontginning - en ontgronding - op gang heeft gebracht. De duidelijke sporen daarvan zijn de uitgestrekte Maasplassen. Voorbij Maaseik is de rivier weer bevaarbaar. Zo'n 5 km verder stroomt ze Nederlands gebied binnen.

Ten slotte is er de Dommel waarvan de bron zich bevindt op het Kempens Plateau nabij het gehucht Wauberg in de gemeente Peer. Het riviertje stroomt via Overpelt en Neerpelt richting Nederlandse grens.

Zowel de Gete, de Velp (te Zelk) en de Herk monden allen uit in de Demer in de fusiegemeente Halen. De twee eerstgenoemden leggen echter slechts een zeer kort parcours door de provincie af. Beide komen immers Limburg binnen vanuit Vlaams-Brabant, respectievelijk Geetbets (Gete) en Kortenaken (Velpe) buurgemeenten van Halen. De Herk, die haar oorsprong vindt te Rukkelingen-Loon nabij de grens met de provincie Luik, ontleende haar naam aan Herk-de-Stad en aan Sint-Lambrechts-Herk. Daarnaast liggen ook de plaatsen Wellen, Alken en Stevoort aan haar oevers. De Demer zelf ten slotte ontspringt te Ketsingen, een gehucht in het oosten van Tongeren. De rivier stroomt vervolgens naar het noorden en buigt te Bilzen af naar het westen. Ze vervolgt haar weg via Hasselt, Lummen en Halen om aldaar de provincie te verlaten naar Diest (Vlaams-Brabant).

Daarnaast ontspringt ook de Grote Nete nabij Hechtel-Eksel in Limburg, maar de rivier verlaat de provincie echter vrij snel naar Balen in de provincie Antwerpen. Ook de Molse Nete (die later in de Grote Nete uitmondt) ontspringt in de provincie, nabij Lommel, maar verlaat het provinciaal territorium eveneens vrij snel richting Balen.

• 
  Hasselt
• 
  Maaseik
• 
  Tongeren

• 
  Limburg

Met ingang vanaf 1 april 2014 valt de provinciegrens van Limburg samen met de grens van het nieuwe gerechtelijk arrondissement Limburg. De twee voormalige gerechtelijke arrondissementen van Limburg (Hasselt en Tongeren) zullen blijven verder bestaan in de vorm van gerechtelijke arrondissementsafdelingen.

De omschrijving van de provinciedistricten in het arrondissement Hasselt valt samen met die van de respectievelijke kieskantons met uitzondering van de provinciedistricten Peer en Sint-Truiden. Hetzelfde geldt voor het provinciedistrict Neerpelt. Het arrondissement Tongeren ten slotte heeft dezelfde afbakening als het gelijknamige provinciedistrict. De informatie over deze provinciedistricten vindt u terug op de desbetreffende pagina's van het gelijkvormige arrondissement of kieskanton.

(*) Deze kantons zijn zetel van een gerechtelijk kanton.

Gemeenten met een stadstitel hebben "(stad)" achter de naam

Inwoneraantal × 1000

• Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI) - Opm:1806 t/m 1970=volkstellingen; vanaf 1980= inwoneraantal op 1 januari
• 1839: afstand van het deel ten oosten van de Maas aan Nederland

De bevolkingsdichtheid voor de provincie bedraagt 355 inwoners per km2 ongeveer gelijk aan het gemiddelde voor België (367 inw. per km2) maar beduidend lager dan het cijfer voor het Vlaams Gewest (477 inw. per km2). De grootste dichtheid is te vinden in Midden-Limburg met de oude mijngemeenten en provinciehoofdstad Hasselt. Vooral het zuiden van de provincie dat deel uitmaakt van Haspengouw is nog erg ruraal met vele kleine kerkdorpen en een geringe bevolkingsdichtheid.

De officiële taal is het Nederlands. Tegen de taalgrens liggen echter de faciliteitengemeenten Herstappe en Voeren, waar Franstaligen ook in hun eigen taal terechtkunnen.

In de provincie worden een aantal dialecten van het Limburgs gesproken. Zowel de Belgische als de Nederlandse provincie met de naam Limburg kenmerken zich door een duidelijke eigen identiteit die onder andere bestaat uit een eigen streektaal, het Limburgs. Het is sinds 1997 door de Nederlandse overheid erkend als regionale taal onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden. De Vlaamse Gemeenschap erkent de streektaal voorlopig nog niet en de taal wordt niet meer veel aangeleerd. Hierdoor staat de taal meer onder druk dan haar Nederlandse variant. Volgens huidige inzichten is het Limburgs in essentie een Nederfrankisch dialect met Keltische substraten maar met de, voor Europese talen, vrij unieke eigenschap van tonaliteit in sommige varianten. Omdat Limburgs geen gestandaardiseerde vorm heeft, bestaat Limburgs enkel uit talloze dialecten, waarvan vrijwel ieder dorp en stad op zich een eigen variant spreekt. Een duidelijk verschil tussen de Belgisch- en Nederlands-Limburgse dialecten bestaat echter niet; de Limburgse dialecten gaan vrij vloeiend in elkaar over, zonder zich veel aan te trekken van de Vlaamse, Nederlandse, Waalse en Duitse (Noordrijn-Westfalen) grenzen.

Limburg mijn Vaderland is het officiële Limburgse volkslied voor beide Limburgen. Het volkslied is geschreven in het Nederlands en wordt in de volksmond ook wel Waar in 't bronsgroen eikenhout genoemd vanwege de eerste zin. Het bronsgroen eikenhout waarover Gerard Krekelberg dichtte, waren de (ondertussen verdwenen) eikenbomen rond het kasteel Borgitter in Kessenich. Dit kasteel ligt op de boord van de Itterbeek op de grens met de dorpskern van het Nederlandse Neeritter.

In Belgisch-Limburg worden enkel de eerste drie strofen gezongen, doorgaans door jeugdbewegingen, studentenverenigingen en op manifestaties. In Nederlands-Limburg bestaat nog een vierde strofe die later werd bijgevoegd maar die meestal niet meer wordt gezongen.

Limburg staat bekend om zijn culinaire specialiteiten zoals de Limburgse vlaai en de Limburgse kaas. Er is een heel gamma aan Limburgse streekproducten, waarvan er in totaal 17 erkend zijn. Deze erkende streekproducten zijn:

1. Achelse Trappist
2. Alkense Filet d’Anvers
3. Haspengouwse waterkers
4. Hasseltse graanjenever
5. Hasseltse speculaas
6. Kempense Ale
7. Kempense Balkenbrij
8. Kempense gebakken paté
9. Koffie uit het land van Loon
10. Loonse stroop
11. Maaseiker knapkoek
12. Limburgse appelwijn met druiven
13. Limburgse bloedworst
14. Limburgse leverworst
15. Limburgse heidebitter
16. Maaslandse knapkoek
17. Stroop van Vrolingen
18. Vlaams gerookt rundvlees
19. Zuid-Limburgse schuimwijn
20. Bocholter kaas

Elk jaar vindt het Oud Limburgs Schuttersfeest (OLS) plaats (in Belgisch of Nederlands Limburg) en wordt er steevast carnaval gevierd tussen februari en eind maart. De individuele schutterijen in Limburg organiseren daarnaast ook ieder hun eigen schietwedstrijden.

Sinds 1989 organiseert Jeugdhuis Club 9, samen met de dorpscinema TheRoxyTheatre, jaarlijks de Drive-In Movies in Koersel.

In 2012 vond de negende editie van Manifesta plaats in (Genk).

Er zijn in de provincie verschillende musea, waaronder het Gallo-Romeins Museum, Nationaal Jenevermuseum Hasselt, het Modemuseum Hasselt en Kunstencentrum Z33.

Er zijn verschillende evenementen die jaarlijks rond dezelfde periode plaatsvinden. Onderstaande opsomming toont enkele evenementen in chronologische volgorde.

• Sensation White: maart
• Sensation Black (festival): maart
• Schlagerfestival: maart
• Springtime Festival: mei
• I love the 90's - The party: april
• OckxFest Hasselt: mei
• Genenbos Lûpt Los (Lummen): mei
• Neverland Festival: mei
• Saka Saka Festival: mei
• Moodstock: mei
• Extrema Outdoor Belgium: mei
• Afro-Latino Festival: juni
• Genk on Stage: juni
• Rock Herk: juli
• Rhythm 'n Blues Festival Peer: augustus
• Pukkelpop: augustus

De provincieraad van Limburg wordt elke zes jaar rechtstreeks verkozen. Het dagelijks bestuur is in handen van de deputatie van de provincieraad. Die bestaat uit leden verkozen door de provincieraad en wordt voorgezeten door de gouverneur, die benoemd wordt door de Vlaamse Regering.

Sinds de hervorming van 2017 telt de provincieraad slechts 31 leden, die op 14 oktober 2018 werden verkozen in drie kiesdistricten: Hasselt (15 zetels), Maaseik (9) en Tongeren (7). De deputatie zal bestaan uit 4 leden, voorgezeten door de gouverneur.

Na de verkiezingen vormden N-VA, CD&V en Open Vld een coalitie.

De provincieraad van Limburg telde 63 zetels in de legislatuur 2013-2018, die verkozen werden bij de provincieraadsverkiezingen van 14 oktober 2012 in 8 kiesdistricten.

De deputatie bestaat uit een coalitie van CD&V, sp.a en Open Vld:

• Herman Reynders, gouverneur
• Frank Smeets, gedeputeerde
• Ludwig Vandenhove, gedeputeerde
• Igor Philtjens, gedeputeerde
• Erik Gerits, gedeputeerde
• Jean-Paul Peuskens, gedeputeerde
• Inge Moors, gedeputeerde
• Renata Camps, provinciegriffier

Zie ook de lijst van gouverneurs van Limburg in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830).

Per provincie wordt er een assisenhof georganiseerd. Het is een rechtscollege dat belast is met het vonnissen van misdaden, politieke delicten en drukpersdelicten (uitgezonderd diegene in verband met xenofobie en racisme). Een hof van assisen bestaat uit twee afzonderlijke organen, namelijk 'het hof', dat bestaat uit een voorzitter, raadsheer in het Hof van Beroep, en uit twee assessoren (bijzitters), rechters in de rechtbank van eerste aanleg en de jury. Deze volksjury van twaalf gezworenen wordt bij elk proces opnieuw samengesteld. Tegen de uitspraak of het arrest van een assisenhof kan men niet in beroep gaan. Wel kan men in geval van procedurefouten in cassatie gaan bij het Hof van Cassatie. Procureur-generaal is Patrick Vandebruwaene van het gerechtelijk gebied Antwerpen.

• Hogeschool PXL (PXL)
• UC Leuven-Limburg (UCLL)

• Universiteit Hasselt (UH)
• Transnationale Universiteit Limburg (tUL) (samenwerkingsverband tussen UH en UM)

• Bachelor of Science/Master in de Mobiliteitswetenschappen
• Bachelor/Master Industrieel Ingenieur Nucleaire Technologie
• Bachelor in de Industriële wetenschappen: Verpakkingstechnologie
• Bachelor Milieuzorg
• PXL-Music
• Postgraduaat Bosbeheer

Hasselt is naast hoofdstad van de provincie, ook een van de populairste bestemmingen om te winkelen. Daarnaast is ook Maasmechelen Village een bekende trekpleister. Enkele andere voorbeelden zijn Shopping 1, 2 en 3 in Genk, de Luikerstraat in Sint-Truiden en de centrumstraten van Tongeren.

Het Limburgse fietsroutenetwerk telt 2000 km grotendeels autovrije fietspaden. Met behulp van het systeem van genummerde knooppunten kan men een route samenstellen. Limburg ontving verschillende prijzen en titels. In 2011 verkozen de Nederlanders en Vlamingen Limburg voor de zesde keer op rij tot de populairste fietsprovincie van België.