Legenda
De legenda of legende is het gedeelte van een kaart of model waarop wordt uitgelegd wat de afzonderlijke kaartsymbolen betekenen. De term legende is in Nederland niet gebruikelijk. De term legenda is in België niet gebruikelijk.
Ook de grootte van de schaal en een getekende afstandsregel (schaalstok) kunnen tot een legenda worden gerekend.
Bij digitale kaarten verdient een schaalstok de voorkeur boven een schaal.
Minimale eisen aan een goede kaart zijn:
- een titel
- een legenda
- een schaalbalk (schaalstok) en/of schaal (in de figuur rechts zijn beide als optie meegenomen)
- een noordpijl
- tekstuele metadata, waarmee bedoeld wordt zaken als jaartal, bron gegevens, eventuele copyright , naam auteur/cartograaf / bedrijf e.d.
Een goede legenda is er een die zo min mogelijk geraadpleegd hoeft te worden. Denk aan groene driehoekjes voor campings, blauwe huisjes met een golfje eronder voor overdekte zwembaden en het gebruikelijke oranje voor bebouwde gebieden. Een goede legenda die heeft maximaal 6 tot 8 kleuren, maar dat is ook afhankelijk van de doelgroep. Bij geologische kaarten en bodemkaarten wordt hier noodzakelijkerwijs van afgeweken. Hier moeten nu eenmaal meer legendaeenheden worden beschreven, waarbij dan wordt gewerkt met kleurgroepen. Alle kalk-achtige gebieden bijvoorbeeld hebben dan een blauw-achtige kleur.
Een goede kaart en een goede legenda maken is te vergelijken met goed communiceren; er is dan ook een aparte Wetenschap van: cartografie. In dit GIS-tijdperk, waarin steeds meer en makkelijker automatisch kaarten gegenereerd worden, en 'iedereen' dus zelf makkelijk kaarten kan maken en samenstellen, is de kans groot dat er 'mindere' en onduidelijke, foute en soms zelfs bewust manipulerende kaarten gemaakt worden.
Concessies aan bovenstaande kunnen gedaan worden.
- De titel kan weg indien de kaart met een onderschrift in een boek/pdf is opgenomen.
- De legenda kan weg wanneer de legenda-eenheden (= kaartsymbolen) vanzelfsprekende kleuren hebben en of zeer simpel is. Bijvoorbeeld, de titel is 'Stedelijke gebieden Nederland in 1800'. Wanneer die gebieden oranje zijn, samen met de buitengrens van Nederland en de rivieren (blauwe, ter oriëntatie) worden aangegeven, kan een legenda ontbreken.
- Wanneer de buitengrenzen van een gebied bij de doelgroep van een kaart helder zijn (bijvoorbeeld: Nederland in het voorbeeld van zojuist), mag ook de noordpijl ontbreken, tenzij de kaart (iets) gedraaid is. De papieren uitgave van de Nieuwe Kaart van Nederland (zie ook www.kaart.nieuwekaart.nl) was hier een mooi voorbeeld van. Deze kaart werd namelijk bewust een aantal graden verdraaid. De doelgroep (bestuurders en burgers) konden zich daardoor minder makkelijk oriënteren, omdat de onderlinge ligging van de steden anders was dan verwacht. Daardoor werd de aandacht beter gericht, namelijk op de groei van de steden (en ander ruimtegebruik) naar het buitengebied.