Lapis niger
De Lapis niger (Latijn voor "Zwarte Steen") is een ondergronds complex dat is afgedekt met een zwarte marmeren plaat op het Forum Romanum in Rome. De oudste delen van het complex dateren uit 600 v.Chr. Volgens de Romeinse mythologie was dit de plek waar de stichter van Rome, Romulus, begraven was of zelfs onder de goden was opgenomen als Quirinus.
Omschrijving
In het complex staan een grafstèle, een altaar en een zuil. Op de grafstèle of cippus staat een van de oudste aan ons overgeleverde inscripties in het Latijn. Deze spreekt van een koning (recei), een heraut (kalator) en lastdieren (iouxmenta). Het is geschreven in boustrophedonschrift ("zoals een os ploegt"): de regels gaan van links naar rechts en dan vice versa. Het is waarschijnlijk een lex sacra, die de handelingen beschreef die op het altaar moesten worden uitgevoerd. De 'koning' is mogelijkerwijze niet een gewone koning, maar de 'offerkoning' (rex sacrorum). Recent onderzoek wijst uit dat het waarschijnlijk een altaar voor de god Vulcanus was.
Vanaf 45 v.Chr. lieten Caesar en keizer Augustus nieuwe monumenten boven op de Lapis Niger bouwen. Pas in 1899 werden de afdekplaat en de ondergrondse ruimte ontdekt.
Inscriptie
Het alfabet waarin de inscriptie geschreven is lijkt meer op het Griekse alfabet dat op het Latijnse. Omdat per regel maar ongeveer de helft van de woorden is overgeleverd, is een precieze vertaling erg moeilijk te maken. De vorm sakros uit regel één is waarschijnlijk een oude vorm van sacer en betekent heilig. De uitgang -os lijkt ook weer op de Oudgriekse uitgang -ος. De inscriptie gaat waarschijnlijk over het feit dat degene die het waagt het graf van de koning (regei) te openen vervloekt wordt.