La Folia

 La Folia (info / uitleg) is een van de oudste thema's in de Europese muziek. Gedurende de afgelopen vier eeuwen hebben meer dan 150 componisten dit thema gebruikt. In de 17e eeuw was La Folia een snelle, opzwepende dans. De melodie ervan lag niet vast. In 1672 verscheen Les folies d'Espagne (LWV 48) van Jean-Baptiste Lully, geschreven voor vier blazers. Deze versie van La Folia zou de basis worden van variaties door vele componisten.

S. Rachmaninovs bewerking van La Folia in diens Variaties op een thema van Corelli (1931)

De oudste Folia-variaties in de Nederlanden verscheen rond 1689: Follie de Spagne, thema en 7 variaties, in het Klavierboek van Dimpna Isabella Reynders. Bekende variaties werden geschreven door Arcangelo Corelli in 1700, Antonio Vivaldi in 1705 (RV 63), Alessandro Scarlatti in 1723 (en eerder) en Johann Sebastian Bach in 1742 (Bauernkantate, BWV 212). In 1719 nam Francesco Bartolomeo CONTI de melodie op in zijn opera "Don Chisciotte in Sierra Morena" (slot eerste deel). Andere componisten die het thema gebruikten waren Francesco Geminiano (Opus 5, nr.12); Mauro Giuliani ("Folies d'Espagne" Opus 45); Marin Marais ("Couplets de Folies d'Espagne"); Antonio Martin Y Coll ("Diferencias Sobre Las Folias" voor viola da gamba). In de 19e eeuw verdween de belangstelling voor La Folia (maar niet helemaal: de oplettende luisteraar hoort het thema in Beethovens vijfde symfonie, en in de Spaanse Rapsodie (1863) van Franz Liszt, en Carl Nielsen in zijn opera Maskerade (1906)), maar het kwam weer helemaal terug in de 20e eeuw door Sergej Rachmaninov in zijn Variaties op een thema van Corelli (1931) en Manuel María Ponce (Tema, 20 Variaciones & Fuga sobre La Follia, 1930). Sindsdien hebben verscheidene componisten het thema weer gebruikt.