Koninklijk Atheneum Antwerpen

Het Koninklijk Atheneum begin 20e eeuw

In 1807 stichtte Napoleon Bonaparte in Antwerpen de École Secondaire (secundaire school) om het onderwijsmonopolie van de katholieke clerus te doorbreken. Het was de eerste staatsschool in het huidige België. Het eerste adres was Zwartzustersstraat 25; later verhuisde de school naar de Prekersstraat en vervolgens naar De Oever. Van 1840 tot 1884 was Sint-Jacobsmarkt 11 de plaats van vestiging.

Op 2 september 1872 verklaarde de liberale burgemeester Léopold de Wael dat het Atheneum een behoorlijk, nieuw gebouw zou moeten krijgen in het centrum van het 'moderne Antwerpen'. Pas in 1880 besloot het stadsbestuur om hiermee akkoord te gaan. Deskundigen, onder wie stadsbouwmeester Pieter Dens, bezochten gelijkaardige instituten in Nederland, Frankrijk en Duitsland. Dens kreeg de opdracht om als waardige tegenhanger van de 'tempel der kunst' (het nu al lang verdwenen Stads- en jeugdtheater) een ‘tempel der wetenschap’ te ontwerpen. Het door hem ontworpen gebouw aan de Rooseveltplaats werd in 1884 ingehuldigd. De eerste lessen vonden er plaats op 7 oktober 1884.

Het atheneum ging voorop in de vernederlandsing van het onderwijs en vormde door een aantal Vlaamsgezinde leraren een centrum van waaruit de toenmalige Vlaamse Beweging kon groeien.

Het gebouw is sinds 1994 geregistreerd als beschermd monument. Op 15 januari 2003 werd het atheneum geteisterd door een zware brand. De hoofdvleugel aan de Franklin Rooseveltplaats en de feestzaal brandden vrijwel volledig uit. Het blussen duurde de hele nacht en de volgende dag.

Zaal Athena

Bij de opening van de school in 1884 was de feestzaal nog niet klaar. Frans Van Dievoort werkte ze in de jaren erna af. Kunstschilder Franz Vinck kreeg opdracht om de zaal te versieren met schilderijen die kunsten en wetenschappen voorstelden.

De grote brand van 2003 vernielde het volledige decor van de feestzaal. Negen allegorische voorstellingen van kunst en wetenschap gingen verloren. Slechts één werk werd gered, de Allegorie van de Faam. Op 16 mei 2014 werd de gerenoveerde zaal als evenementenlocatie heropend. Ze kreeg bij die gelegenheid de naam AthenA. Een deel van de zwartgeblakerde muur werd als herinnering behouden.

Kunst neemt nog steeds een belangrijke plaats in in Zaal AthenA. Centraal staat het werk 'München', van Luc Tuymans. Deze is geschonken door de Koning Boudewijnstichting en is speciaal gemaakt voor deze plek. Ook een muurschildering van Lawrence Weiner, de bewaard gebleven Allegorie van de Faam, een Allegorie van de Twijfel, een kunstwerk van Pavel Buchler en een presentatie rond de Maagd van Antwerpen door het MAS maken deel uit van de vaste kunstcollectie van Zaal AthenA.

• Paul Ambach (zanger)
• Leo Apostel (Belgisch filosoof)
• Lode Baekelmans (Vlaams schrijver)
• Alfred Belpaire (Belgisch spoorwegingenieur)
• Jan Christiaens (toneelschrijver)
• Ronald Commers (filosoof)
• Lode Craeybeckx (politicus, burgemeester van Antwerpen)
• Paul De Knop (ex-rector Vrije Universiteit Brussel)
• Frans Detiège (politicus, burgemeester van Antwerpen)
• Willem Elsschot (Vlaams schrijver)
• Fred Erdman (politicus)
• Louis Franck (politicus)
• Frans Grootjans (politicus)
• Sugar Jackson (bokser)
• Paul Kronacker (politicus)
• Jaap Kruithof (filosoof)
• Albert Lilar (politicus)
• Ernest Mandel (econoom)
• Leo Michielsen (historicus en politicus)
• Flor Mielants (pedagoog)
• Antoon Moortgat (journalist, redacteur, dichter, auteur en toneelschrijver)
• Michel Oukhow (schrijver)
• Karel Poma (politicus)
• Herman Selleslags (fotograaf)
• Eugeen Van Mieghem (kunstschilder)
• Paul van Ostaijen (Vlaams dichter)
• Eddy van Vliet (dichter en advocaat)
• Bernard Verheyden (acteur)
• Alain Verschoren (ex-rector Universiteit Antwerpen)
• René Victor (advocaat en politicus)
• Tuur Van Wallendael (journalist)