Koksmaar
De Koksmaar (vroeger ook Eelswerdermaar) is een maar in de gemeente Het Hogeland in de Nederlandse provincie Groningen. De maar vormt de grens tussen Stitswerd en Kantens in het zuiden en Rottum in het oosten. De maar is naar het zuiden toe verbonden met de Stitswerdermaar via de Stitswerderwoldtocht.
De Koksmaar loopt over een lengte van ongeveer 2,8 kilometer van de Usquerdermaar in het westen naar het Boterdiep (Uithuizer Trekdiep) in het oosten, waarbij de maar nabij het Boterdiep een bocht maakt om de wierde van Eelswerd. De maar ontstond na het verzanden van de Fivelboezem, waarbij de grond opslibte van het westen naar het oosten, waardoor de Koksmaar net als de Helwerdermaar, Eppenhuizermaar en Startenhuizermaar ook naar het oosten stroomde. De maar heeft een zijtak, de Rottumermaar die vanuit het noorden instroomt. De maar werd in 1967 onttrokken aan het openbaar vaarverkeer en is tegenwoordig ook niet meer bevaarbaar doordat deze op twee plekken is afgedamd, waarbij het water via een duiker stroomt.
Het Kokmaar wordt voor het eerst genoemd in 1458, daarna in 1464 als Eelswaerder maer.[1] De naam hangt kennelijk samen met die van de boerderij Koksheem, hoewel een afleding van een oudere wierdenaam Kukenwert niet onmogelijk is.
Ten zuiden van de Koksmaar, nabij de Delthe, staat de boerderij Kokshuis die naar de maar is vernoemd. In de weg tussen Stitswerd en Rottum ligt de Koksbrug over de Koksmaar. Aan de Koksmaar hebben twee watermolens gestaan. Ten noorden, nabij de Delthe stond tussen 1903 en 1910 de watermolen van de Polder van J. Tijks, c.s. en ten zuiden, nabij Eelswerd, stond tussen 1877 en 1960 een watermolen van de polder Kooi.
Bronnen, noten en/of referenties
|