Kasteel Polanen

De overblijfselen van het middeleeuwse kasteel zijn in 1981 opgegraven. Daarbij werden onder andere de zware fundamenten van een donjon van zeven bij zeven meter zichtbaar.

Het kasteel was gebouwd op een eiland van 40x30 meter. De zware donjon die gelegen lag in de noordoostelijke hoek dateerde uit eind dertiende eeuw. Rondom het eiland lag een gracht van 12 meter breed. Na de bouw zijn er bijgebouwen aan het huis toegevoegd. Volledig ommuurd is het eiland nooit geweest. Uit opgravingen is gebleken dat de familie hier niet jaarrond woonde, maar waarschijnlijk alleen gedurende de zomers. De rest van het jaar verbleef het gezin in een ander kasteel dat in hun bezit was.

In 1351, gedurende de Hoekse en Kabeljauwse twisten werd het kasteel twee weken lang belegerd door de Hollandse graaf Willem V voordat het kon worden ingenomen. Tijdens die twisten werd een groot aantal kastelen gesloopt als straf en om te voorkomen dat er later weer oproer zou plaatsvinden vanuit die versterkte plaatsen. Nadat het kasteel werd ingenomen is het gesloopt, hoewel er restanten bleven bestaan. Deze zijn later, in 1394, alsnog gesloopt.

Voor de nazaten was de brede gracht en het kleine eiland niet handig om er een boerenbedrijf op te richten. Daarom lieten zij naast het gesloopte kasteel een nieuw onderkomen bouwen. Op deze hofstede heeft waarschijnlijk een bastaard van Jan II van Polanen gewoond. Deze hofstede was omringd door een veel smallere gracht, die nog een keer werd verlegd om binnenin meer ruimte te krijgen. Het huis had de aanblik van een boerderij, maar het bezat omwille van het aanzien toch nog een bescheiden torentje.

Met de in 1981 opgegraven kloostermoppen heeft de toenmalige eigenaar van de villa Nieuw Polanen een folly (pseudo-ruïne) gebouwd op de terreinen van het voormalige kasteel.

• Oscar van den Arend, Polanen. Naaldwijk, 1987.
• Antheun Janse, Ridderschap in Holland. Portret van een adellijke elite in de late middeleeuwen. Hilversum, 2001 (Reeks adelsgeschiedenis 1).
• Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland. Zutphen, 2009, p. 462-463.
• J.G.N. Renaud, 'Polanen. De geschiedenis van een stamhuis', in: Oudheidkundig jaarboek 11 (1943), p. 56-62.
• Adri P. van Vliet, 'Polanen. Een middeleeuws kasteel in Monster', in: Historisch jaarboek Westland 13 (2000), p. 47-63

• Website Kastelen in Nederland > 'Polanen' (met literatuuropgave).