Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden

De staten die het verdrag ondertekenen en ratificeren, verplichten zich tot het bevorderen van de volledige en daadwerkelijke gelijkheid van tot nationale minderheden behorende personen op alle economische, maatschappelijke, politieke en culturele terreinen en tot het waarborgen van omstandigheden waaronder zij hun cultuur en identiteit tot uitdrukking kunnen brengen en deze kunnen behouden en ontwikkelen.

Het verdrag regelt voor de erkende nationale minderheden onder meer:

• bescherming tegen discriminatie en bevordering van gelijkheid
• bevordering van behoud en ontwikkeling van cultuur, taal, godsdienst en tradities
• vrijheid van vereniging, vergadering, meningsuiting, gedachte, geweten en godsdienst
• toegang tot en gebruik van media
• uiteenlopende taalkundige rechten en vrijheden, zoals het recht om de eigen taal in het privéleven en in contacten met de overheid te gebruiken, het recht de eigen naam in de eigen taal te gebruiken, het recht om in het openbaar informatie in de eigen taal te verspreiden en het recht om topografische aanduidingen in de eigen taal te gebruiken
• recht op het leren en onderwijzen van de eigen taal en het opzetten van onderwijsinstellingen in de eigen taal
• internationale contacten en samenwerking
• recht op deelname aan het openbare leven
• verbod op verplichte assimilatie

Het verdrag bevat geen definitie van wat een nationale minderheid is. Hierover kon door de lidstaten van de Raad van Europa geen overeenstemming worden bereikt. Het is daarom aan elke ratificerende lidstaat zelf om te bepalen op welke groepen binnen hun grondgebied het verdrag van toepassing is. Deze keuze dient echter wel in overeenstemming te zijn met de uitgangspunten van bestaande internationale wetgeving en de bepalingen in het verdrag zelf. Tevens is er een Adviescomité van het Kaderverdrag, dat toeziet op de gemaakte keuzes en op de eerlijke en rechtvaardige uitvoering van het verdrag. Dit Adviescomité adviseert het Comité van Ministers van de Raad van Europa, dat eventueel kan ingrijpen als een lidstaat zich niet aan het verdrag houdt.

Wat betreft de groepen die onder het verdrag zijn erkend als nationale minderheid, hebben personen zelf de vrijheid om te kiezen of zij als lid van een nationale minderheid behandeld willen worden en zodoende gebruik te maken van de rechten en vrijheden die daaruit voortvloeien.

De stand van ratificatie en ondertekening op 15 november 2006.[2]

Land	Ondertekening	Ratificatie	Van kracht	Nationale minderheden (indien gespecifieerd)
Albanië	29-06-1995	28-09-1999	01-01-2000
Andorra
Armenië	25-07-1997	20-07-1998	01-11-1998
Azerbeidzjan	26-06-2000	26-06-2000	01-10-2000
België	31-07-2001
Bosnië en Herzegovina	24-02-2000	24-02-2000	01-06-2000
Bulgarije	09-10-1997	07-05-1999	01-09-1999
Cyprus	01-02-1995	04-06-1996	01-02-1998
Denemarken	01-02-1995	22-09-1997	01-02-1998	Duitsers
Duitsland	11-05-1995	10-09-1997	01-02-1998	Denen, Sorben; tevens bescherming van Friezen, Roma en Sinti
Estland	02-02-1995	06-01-1997	01-02-1998
Finland	01-02-1995	03-10-1997	01-02-1998
Frankrijk
Georgië	21-01-2000	22-12-2005	01-04-2006
Griekenland	22-09-1997
Hongarije	01-02-1995	25-09-1995	01-02-1998
Ierland	01-02-1995	07-05-1999	01-09-1999
IJsland	01-02-1995
Italië	01-02-1995	03-11-1997	01-03-1998
Kroatië	06-11-1996	11-10-1997	01-02-1998
Letland	11-05-1995	06-06-2005	01-10-2005
Liechtenstein	01-02-1995	18-11-1997	01-03-1998	Geen nationale minderheden aanwezig
Litouwen	01-02-1995	23-03-2000	01-07-2000
Luxemburg	20-07-1995			Geen nationale minderheden aanwezig
Noord-Macedonië	25-07-1996	10-04-1997	01-02-1998	Albanezen, Bosniërs, Roma, Serven, Turken, Vlachen
Malta	11-05-1995	10-02-1998	01-06-1998	Geen nationale minderheden aanwezig
Moldavië	13-07-1995	20-11-1996	01-02-1998
Monaco
Montenegro	11-05-2001	11-05-2001	01-09-2001
Nederland	01-02-1995	16-02-2005	01-06-2005	Friezen
Noorwegen	01-02-1995	17-03-1999	01-07-1999
Oekraïne	15-09-1995	26-01-1998	01-05-1998
Oostenrijk	01-02-1995	31-03-1998	01-07-1998	Hongaren, Kroaten, Roma, Slovenen, Slowaken, Tsjechen
Polen	01-02-1995	20-12-2000	01-04-2001
Portugal	01-02-1995	07-05-2002	01-09-2002
Roemenië	01-02-1995	11-05-1995	01-02-1998
Rusland	28-02-1996	21-08-1998	01-12-1998
San Marino	11-05-1995	05-12-1996	01-02-1998
Servië	11-05-2001	11-05-2001	01-09-2001
Slovenië	01-02-1995	25-03-1998	01-07-1998	Hongaren, Italianen
Slowakije	01-02-1995	14-09-1995	01-02-1998
Spanje	01-02-1995	01-09-1995	01-02-1998
Tsjechië	28-04-1995	18-12-1997	01-04-1998
Turkije
Verenigd Koninkrijk	01-02-1995	15-01-1998	01-05-1998
Zweden	01-02-1995	09-02-2000	01-06-2000	Joden, Roma, Saami, Tornedalers, Zweedse Finnen
Zwitserland	01-02-1995	21-10-1998	01-02-1999

Nederland heeft het verdrag in 1995 ondertekend, maar pas in 2005 geratificeerd. Nederland heeft aangegeven de Friezen als nationale minderheid in de zin van het verdrag te beschouwen.

Lange tijd bestond discussie over de vraag of allochtone minderheden ook onder de bescherming van het verdrag zouden moeten vallen. Uiteindelijk is hiervan afgezien.

België heeft het verdrag in 2001 ondertekend, als gevolg van een politiek compromis bij de staatshervorming van dat jaar (zie Lambermontakkoord). Het verdrag is echter nog niet door België geratificeerd, omdat eerst alle deelstaatparlementen (de gewesten en gemeenschappen) afzonderlijk het verdrag moeten goedkeuren. Ook moet nog overeenstemming worden bereikt op welke bevolkingsgroepen het verdrag van toepassing wordt verklaard.

De Franstalige partijen willen dat Vlaanderen het verdrag ratificeert zodat Franstaligen aanspraak kunnen maken op de rechten die daaruit voortvloeien: het gebruik van hun eigen taal met de overheid, de tweetaligheid van straatnamen en andere voor het publiek bestemde topografische aanduidingen, Franstalig onderwijs, en dergelijke. Omdat het verdrag evenwel niet verduidelijkt wat een "nationale minderheid" is, en Vlamingen en Franstaligen het hierover oneens zijn, weigert Vlaanderen om dit goed te keuren, zelfs na een herhaald verzoek van rapporteurs van de Raad van Europa. Het Vlaams Gewest beschouwt de Franstaligen op zijn grondgebied, met name in de Rand rond Brussel, niet als een minderheid die aanspraak kan maken op dergelijke rechten.

• Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden

• Engelse en Nederlandse tekst van het Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden^{[dode link]}
• Overzicht van ondertekeningen, verklaringen, tekst en toelichting van en bij het verdrag (Engels; ook beschikbaar in Duits, Frans, Italiaans en Russisch)