Johanneskerk (Erbach)

Na haar scheiding van Albert van Pruisen, de jongere broer van de latere keizer Wilhelm I, vanwege haar relatie met de koetsier Johannes van Rossum als gevolg van een ongelukkig huwelijk, verwierf prinses Marianne van Oranje-Nassau in 1855 het Schloss Reinhartshausen bij Erbach. Samen met Johannes van Rossum kreeg zij in 1849 een buitenechtelijke zoon, Johannes Willem van Reinhartshausen genaamd. Deze zoon stierf in 1861 op twaalfjarige leeftijd aan roodvonk en nog diezelfde avond schonk prinses Marianne de protestantse gemeente van Erbach een bedrag van 60.000 gulden met een stuk grond om ter nagedachtenis aan haar zoon een kerk en een pastorie te bouwen en een predikant te bekostigen. Na een bouwperiode van slechts vier jaren kon in 1865 de eerste protestantse kerk in de Rheingau in gebruik genomen worden. Johannes Willem werd later in de crypte van de nieuwe kerk bijgezet. Prinses Marianne werd begraven op het kerkhof van Erbach naast haar levensgezel Johannes van Rossum.

In de loop der tijd is er aan het kerkgebouw weinig veranderd. Verwoestingen als gevolg van de Tweede Wereldoorlog bleven de kerk bespaard. Een uitzondering betreft de plaatsing van ramen in het koor in de jaren 1890. Hiervan zag men in het oorspronkelijke ontwerp bewust af om daarmee het karakter van het godshuis als rouwkerk te onderstrepen. Tijdens een restauratie in de jaren 50 werden de gewelven van de kerk, oorspronkelijk blauw met gouden sterren, in witte kleuren overgekalkt. Ook verdwenen bij die renovatie delen van de inrichting uit de zijloges.

De kerk is in eerste instantie een gebouw waar erediensten worden gehouden die tot op de dag van vandaag goed worden bezocht. Maar de kerk is ook een populaire locatie waar men graag huwelijken sluit. Tevens vinden er veel concerten en lezingen plaats[1].

Het gebouw is een drieschepige hallenkerk met een met leien bedekt zadeldak. In de zuidelijke gevel is een vierkante toren ingebouwd; aan de noordzijde heeft de kerk een 5/8-koorafsluiting over de volle breedte van het middenschip. Er werd in de bouwplannen van een oostelijke oriëntatie afgezien om de kerk zo vanaf de Rijn schilderachtig te doen laten uitkomen. Door latere bebouwing is er van dat effect weinig overgebleven.

De muren worden verticaal door een systeem van pilasters verdeeld, die zich boven het dak voortzetten in van maaswerk voorziene zuilen, waarop met kruisbloemen bekroonde pinakels staan. In de tussenliggende muurvlakken werden hoge spitsboogvensters geplaatst. De horizontale verdeling wordt gevormd door een kroonlijst onder de vensters en een fries van maaswerk en vierpassen onder de dakrand.

Het onderste deel van de torenas is het zuidelijke hoofdportaal met een neogotische wimperg, geflankeerd door pinakels met kruisbloemen. De vulling van het frontaal bestaat uit een bloem van maaswerk en drie- en vijfpassen. Kantbloemen versieren de randen van het frontaal. Direct boven het frontaal bevindt zich een roosvenster. Ter hoogte van de trapgevel van de kerk bezit de toren naar het zuiden een driedelig spitsboogvenster, waarboven een uurwerk is geplaatst. De vierkante toren wordt afgesloten met een fries bestaande uit vierpassen. De vervolgens achthoekige torenopbouw herhaalt de verticale en horizontale verdeling van het hoofdgebouw. Tussen de acht smalle spitsboogvensters, die als galmgaten dienen, bevinden zich pilasters die uiteindelijk overgaan in pinakels op zuilen. Bij de afsluiting van de achthoekige opbouw wordt opnieuw op een fries van maaswerk en vierpassen teruggegrepen. De toren wordt bekroond met een spits met kruisbloem.

• 
  Interieur
• 
  Prinses Marianne van Oranje-Nassau
• 
  Een van de drie allegorische figuren (De Hoop) voor het grafmonument van Johannes Willem van Reinhartshausen
• 
  Sculptuur "Christus heelt de blinde Bartimeüs" (1861) van

• (de) De Johanneskerk op de website van de Evangelische Kirchengemeinde Eltville-Erbach-Kiedrich