Jan Timman

Jan Hendrik Timman (Amsterdam, 14 december 1951) is een Nederlands schaker. Hij behoorde geruime tijd tot de wereldtop en was dicht bij het wereldkampioenschap. Thans speelt hij bij Schaakvereniging Wageningen en in Keulen-Porz.[1]

Jan Timman
Persoonlijke gegevens
Volledige naamJan Hendrik Timman
Gebooortedatum14 december 1951
FIDE-rating2622 (mei 2014)
Hoogste FIDE-rating2768 (maart 1988)
TitelGrootmeester
Portaal    Schaken
Jan Timman (1964)

Schaakcarrière

Timmans ouders waren beiden wiskundigen, zijn vader Reinier Timman was hoogleraar wiskunde aan de TU Delft en zijn moeder (Anna Petronella de Leeuw) had ook wiskunde gestudeerd. Timman leerde het schaken rond zijn 6e jaar, zijn talent bleek al snel. Op zijn 14e werd hij Nederlands kampioen bij de junioren tot 20 jaar, in 1967 op 15-jarige leeftijd, werd hij 3e op het wereldkampioenschap voor junioren tot 20 jaar.[2]

In 1971 werd Timman internationaal schaakmeester (IM), en in 1974 behaalde hij de grootmeestertitel (GM). Hij is negen keer schaakkampioen van Nederland geworden: in 1974-1976, 1978, 1980, 1981, 1983, 1987 en 1996.[2]

In de jaren zeventig drong Timman geleidelijk door tot de wereldtop. Aansprekende toernooioverwinningen uit die tijd waren IBM Amsterdam 1978 en Bled/Portoroz 1979. Timman begon ook mee te doen om de strijd om het wereldkampioenschap. Na twee mislukte pogingen (Forssa/Helsinki 1972 en Reykjavik 1975) won hij het zonetoernooi van Amsterdam 1978. In het interzonetoernooi van Rio de Janeiro 1979 kwam hij net te kort om tot de kandidatenmatches door te dringen.

In 1982 stond hij op de tweede plaats op de wereldranglijst, achter Anatoli Karpov.[2] In de jaren tachtig won hij een aantal zeer sterk bezette grootmeestertoernooien, waaronder in Nederland het IBM-schaaktoernooi te Amsterdam (1981), het Hoogovenstoernooi te Wijk aan Zee (1981, 1985) het Interpolistoernooi in Tilburg (1987), het Euwe memorial toernooi in Amsterdam (1989) en het WorldCup toernooi in Rotterdam (1989). Andere grote successen waren er met toernooiwinsten in Las Palmas (1981), Mar del Plata (1982), Bugojno (1984) en Sarajevo (1984). In Spanje won hij het belangrijke toernooi in Linares (1988).

Interzonetoernooien en de match om het wereldkampioenschap
Timman in 1971 (Hoogovens)

In het interzonetoernooi van Las Palmas 1982 eindigde Timman in de middenmoot, maar dat van Taxco 1985 won hij overtuigend. Via het daarop volgende kandidatentoernooi van Montpellier 1985 plaatste hij zich voor de kandidatenmatches. Zijn eerste optreden daar was geen succes, hij verloor in 1986 van Artur Joesoepov. In de daarop volgende cyclus versloeg Timman Valeri Salov, Lajos Portisch en Jonathan Speelman, maar verloor de finale in 1990 van Anatoli Karpov met 2½-6½.[2] Ook in de cyclus daarna bracht hij het tot de finale. Hij versloeg Robert Hübner, Viktor Kortsjnoj en Artur Joesoepov, maar verloor in 1993 van Nigel Short. Onverwacht kon hij datzelfde jaar alsnog voor een match om het wereldkampioenschap aantreden, omdat Garri Kasparov en Nigel Short hun match buiten de FIDE om speelden. Timman speelde tegen Karpov maar verloor met 8½-12½.[2]

Immopar 1991
Timman vs. Kasparov (1985)

In 1991 werd Timman winnaar van het 2e Trophée Immopar rapidtoernooi. In dat knock-outtoernooi versloeg hij achtereenvolgens de wereldtoppers Gata Kamsky (1½–½), Anand (1½-½), Karpov (2-0), en in de finale de toenmalige wereldkampioen Kasparov (1½-½).[2][3][4] Het toernooi werd gespeeld in Parijs en duurde slechts een paar dagen. Het leverde hem een TPR op van rond de 2950 en de eerste prijs van zo'n 80.000 Amerikaanse dollar.

Overige resultaten

In maart 2004 veroverde hij een gedeelde eerste plaats in een toernooi in Reykjavik. In 2004 verloor Jan Timman in Almelo een tweekamp van Loek van Wely met 2-0. In het Amsterdam Chess Tournament 2004 bereikte Jan Timman een gedeelde tweede plaats, Friso Nijboer werd eerste. In 2006 won hij het Sigeman-toernooi in Malmö te Zweden en werd hij tweede in het Staunton-memorialtoernooi in Londen. In 2012 werd hij gedeeld tweede in het door Georgui Castaneda gewonnen HSC/De Legibus Open in Helmond.

Nederlands team

Timman is van 1972 tot 2004 13 keer uitgekomen voor het Nederlandse team op de Olympiade, waarvan 11 keer op het eerste bord. In 1976 won hij de gouden medaille voor de beste score op dat bord.[2] In 2005 maakte hij met Loek van Wely, Ivan Sokolov, Sergej Tiviakov en Erik van den Doel deel uit van het team dat in Göteborg Europees kampioen werd.[2]

Schrijverschap

Jan Timman heeft veel schaakliteratuur geschreven en hij was drager van de Euwe-ring. In 1984 werd hij hoofdredacteur van het schaaktijdschrift New In Chess. De laatste jaren heeft hij veel eindspelstudies gecomponeerd, waarmee hij internationale faam heeft behaald. Daarnaast schreef Timman een introductie op De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch : 64+1. De schaker Hein Donner speelt een belangrijke rol in dit boek van Mulisch. Timman kende zowel Mulisch als Donner.[5] Verder is Timman een kenner van de Russische schrijver Dostojevski; hij heeft enkele malen een lezing over hem gegeven.

Bibliografie
  • Fischer (1972) / Tim Krabbé, Alexander Münninghoff, Jan Timman. Arbeiderspers, Amsterdam. 200 p. 2e dr. 1972. ISBN 90-295-2712-9.
  • De tweekamp Spasski-Fischer 1972 (1972) / voorgeschiedenis: Max Euwe; analyses: Jan Timman. Moussault/Ten Have/Standaard, Amsterdam/Antwerpen. 144 p. ISBN 90-226-1072-1. I.s.m. het Schaakbulletin. Eng. 3e, uitgebr.dr. o.d.t.: Fischer world champion! : the acclaimed classic about the 1972 Fischer-Spassky world championship match (2009). New In Chess, Alkmaar. 175 p. ISBN 978-90-5691-263-5. Oorspr. Eng. uitg.: 2002.
  • Schaak ‘75 : een overzicht van het Nederlandse schaak in het afgelopen jaar (1975) / J. Timman, W.F. Andriessen, G. Sosonko. Keesing/Andriessen, Amsterdam. 160 p. ISBN 90-6083-190-X.
  • De schaakopening (1977). Andriessen/Keesing, Amsterdam. 206 p. ISBN 90-6083-180-2. Leer goed schaken, dl.6.
  • Het matchboek Karpov-Kortsjnoj (1979) / Jan Timman en Max Pam; ill. Jeroen Henneman. Arbeiderspers, Amsterdam. 296 p. ISBN 90-295-4865-7. Wereldkampioenschap 18 juli-18 oktober 1978, Filipijnen.
  • Het groot analyseboek (1979). Andriessen/Keesing, Amsterdam. 208 p. ISBN 90-6083-282-5. 2e herz. dr. 1993 o.d.t. De kunst van de analyse. Bakker, Amsterdam. 284 p. ISBN 90-351-1248-2. Analyses van 24 partijen uit de jaren 1971-1979.
  • De schaakopening (1979). Andriessen/Keesing, Amsterdam. 206 p. ISBN 90-6083-264-7. Leer goed schaken, dl.12.
  • Man en paard '80-'81 : 36 radioprogramma's over schaken in de vorm van een dagboek (1981) / bijgehouden door Hans Böhm, Jan Timman en Jos Timmer. KRO, Hilversum. 96 p.
  • Schaakwerk I : analyses en studies (1983). Bert Bakker, Amsterdam. 191 p. ISBN 90-6742-001-8. 2e, herz. dr. 1991. 224 p. ISBN 90-351-1085-4. Analyse van zijn partijen 1979-1982, met eindspelstudies.
  • KRO schaaktweekamp 1984 : Timman-Portisch : 16-22 december 1984 (1985) / met bijdragen van Jan Timman e.a.; samenst. en eindred.: Jos Timmer. KRO, Hilversum. 60 p.
  • KRO schaaktweekamp 1985 : Timman-Kasparov : 15-22 december (1986) / analyses: Jan Timman e.a.; bijdragen: Herman Post e.a.; samenst. en eindred.: Jos Timmer. KRO, Hilversum. 60 p.
  • Het smalle pad : ervaringen met het wereldkampioenschap (1988). Bert Bakker, Amsterdam. 265 p. ISBN 90-351-0566-4. Zijn kwalificatietoernooien voor het wereldkampioenschap.
  • De schaker als schrijver : een herinnering aan J.H. Donner. In: De gids : nieuwe vaderlandsche letteroefeningen, jrg.152(1989)nr.4, p.284-289. ISSN 0016-9730.
  • Schaakzaken (1990). Bert Bakker, Amsterdam. 216 p. ISBN 90-351-0916-3. 27 artikelen,, deels eerder versch. in: New in chess, De Gids en Elsevier.
  • Matchboek Timman-Short : KRO schaaktweekamp '89, 13-20 dec. Hilversum (1990) / analyses: Jan Timman e.a.; bijdragen: Hans Bouwmeester e.a.; samenst.: Jos en Robert Timmer. KRO/Interpolis, Hilversum/ Tilburg. 79 p. ISBN 90-71595-08-0.
  • Schaak (1991) / bijdragen van Jan Timman e.a. Stichting SIC, Tilburg. 140 p. SIC, jrg.6, nr.3.
  • Schaakwerk II : aanvalswendingen en eindspelfinesses (1991). Bert Bakker, Amsterdam. 224 p. ISBN 90-351-1086-2. Analyse van zijn partijen 1971-1990, met eindspelstudies.
  • Matchboek Timman-Seirawan : KRO schaaktweekamp '90, 14-21 dec. Hilversum (1991) / analyses: Jan Timman e.a.; bijdragen: Herman Hofhuizen e.a.; samenst.: Jos Timmer e.a. KRO/Interpolis, Hilversum/ Tilburg. 95 p. ISBN 90-71595-09-9.
  • Matchboek Timman-Ivantsjoek : tiende KRO-schaaktweekamp, 16 t/m 23 december 1991, Hilversum (1992) / analyses door Jan Timman e.a.; bijdragen van Hans Böhm e.a.; samenst. Jos Timmer e.a. KRO/Interpolis, Hilversum/Tilburg. 83 p. ISBN 90-71595-10-2.
  • Chess the adventurous way : best games and analyses 1983-1993 (1994). Interchess, Alkmaar. 254 p. ISBN 90-71689-85-9.
  • Schaken met Jan Timman (1998) / prod. Michiel Hobbelink en Rob Douwes; regie Jop Pannekoek ; eindred. Jan Timman. Teleac/NOT, Utrecht. 6 video’s van 25 min. met cursusboek, 1997. 132 p. + cd-rom. ISBN 90-6533-457-2. Afl.1: De hoop van het westen. Afl.2: Wisseling van de wacht. Afl.3: Romantisch schaak.Afl. 4: De triomf van een 14-jarige. Afl.5: Leerling verslaat meester. Afl.6: Mens tegen machine.
  • De kracht van het paard (2002). New In Chess, Alkmaar. ISBN 90-5691-196-1. Schaken met Jan Timman ; 1
  • De macht van het loperpaar (2003). New In Chess, Alkmaar. ISBN 978-90-5691-196-6. Schaken met Jan Timman ; 2.
  • Een sprong in de Noordzee (2002). De Bezige Bij, Amsterdam. 205 p. ISBN 90-234-7069-9. Eerder verschenen verhalen, beschouwingen en dagboeken in diverse tijdschriften.
  • De verteller (2002). De Bezige Bij, Amsterdam. In: Mulisch toegesproken / met bijdragen van Freek de Jonge ... et al. p. 32-35.
  • Briljant schaken 2003 : de 10 beste partijen, de 10 mooiste studies (2003) / Jan Timman, Hans Böhm; eindred.: Wybrand Scheffer. Tirion, Baarn. 135 p. ISBN 90-439-0556-9.
  • Briljant schaken 2004 : de 10 beste partijen, de 10 mooiste studies (2004) / Jan Timman, Hans Böhm; eindred.: Wybrand Scheffer. Tirion, Baarn. 139 p. ISBN 90-439-0673-5.
  • Curaçao 1962 : the battle of minds that shook the chess world (2005). New In Chess, Alkmaar. 216 p. ISBN 90-5691-139-2. Reconstructie van het schaaktoernooi.
  • Nooit vergeten afgebroken partijen (2008). Schaakverhalen van Jan Timman e.a., verzameld door Jan Jansen. Schaakclub Vianen, Vianen. 62 p. Uitg. t.g.v. het 75-jarig bestaan van de Schaakclub Vianen.
  • The art of the endgame : my journeys in the magical world of endgame studies (2011). New In Chess, Alkmaar. 269 p. ISBN 978-90-5691-369-4
  • Schakers : portretten (2012). De Bezige Bij, Amsterdam. 224 p. ISBN 978-90-234-7144-8.
  • 64+1 : De ontdekking van de hemel in 65 velden. De Bezige Bij, Amsterdam. 192 p. ISBN 978-90-234-7529-3.

Secundaire literatuur
  • Kuipers, John (2011). Jan Timman : de geest van het spel. New In Chess, Alkmaar. 255 p. T.g.v. de 60e verjaardag van Jan Timman. ISBN 978-90-5691-375-5 en ISBN 978-90-5691-374-8. Ook versch. als speciaal dubbelnummer van Matten, 2011, nr. 10/11. ISSN 1873-9210. Biografie.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.