Ideeëngeschiedenis
Ideeëngeschiedenis is een onderzoeksgebied binnen de geschiedenis, dat zich bezighoudt met de uitdrukking, bewaring en verandering van menselijke ideeën in de loop der tijden. Ideeëngeschiedenis is verwant met of een stroming binnen de intellectuele geschiedenis. Werken in de ideeëngeschiedenis hebben soms betrekking op interdisciplinair onderzoek in de filosofie-, wetenschaps- of literatuurgeschiedenis. In Zweden is ideeëngeschiedenis een afzonderlijke onderzoekstak aan de universiteit sinds de jaren 30 van de 20e eeuw, toen Johan Nordström, een onderzoeker in de literatuur, werd aangeduid als professor ideeëngeschiedenis aan de Universiteit van Uppsala. Vandaag hebben verscheidene universiteiten over de wereld vakken die handelen over ideeëngeschiedenis, vaak in het kader van een bachelor opleiding.
De Lovejoy-aanpak
De Amerikaanse historicus Arthur O. Lovejoy (1873–1962) bedacht de term history of ideas en begon met de systematische studie ervan, in de eerste decennia van de 20e eeuw. Lange tijd zat Lovejoy de regelmatige ontmoetingen van de History of Ideas Club aan de Johns Hopkins University voor, waar hij van 1910 tot 1939 werkzaam was als professor geschiedenis.
Naast zijn studenten en collega's betrokken in verwante projecten (zoals René Wellek en Leo Spitzer, met wie Lovejoy uitgebreide debatten aanging), zijn geleerden als Isaiah Berlin, Michel Foucault, Christopher Hill, J. G. A. Pocock en andere blijven werken in een soortgelijke geest als die waarmee Lovejoy de ideeëngeschiedenis benaderde. Het eerste hoofdstuk van Lovejoy's boek The Great Chain of Being geeft een algemeen overzicht van wat - in zijn eigen optiek - het doel was van de studie van de ideeëngeschiedenis.
Unit-ideas
Lovejoy's ideeëngeschiedenis nam als haar basiseenheid voor analyse het unit-idea, of het individuele concept. Deze unit-ideas dienen als de bouwstenen voor de ideeëngeschiedenis: hoewel ze zelf relatief onveranderlijk zijn in de loop der tijden, herenigen unit-ideas zich tot nieuwe patronen en drukken zich in nieuwe vormen uit in verschillende historische periodes. Lovejoy zag het als de taak van de ideeënhistoricus om dergelijke unit-ideas te identificeren en hun historische opkomst en neergang in nieuwe vormen en combinaties te beschrijven.
Literatuur
- Arthur Lovejoy, The Great Chain of Being: A Study of the History of an Idea, Cambridge, 1936. ISBN 0674361539
- Arthur Lovejoy, Essays in the History of Ideas, Baltimore, 1948. ISBN 0313205043
- Isaiah Berlin, Against the Current: Essays in the History of Ideas, London, 1979. ISBN 0691090262
- Mark Bevir, The Logic of the History of Ideas, Cambridge, 2002. ISBN 0521640342
- Andreas Dorschel, Ideengeschichte, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2010. ISBN 978-3-8252-3314-3.