Hypoxie (medisch)
Hypoxie is een conditie waarbij weefsels in het lichaam als geheel of in een bepaald deel van het lichaam niet voorzien worden van voldoende zuurstof.
 |
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts. |
Hypoxie wordt vaak geassocieerd met het verblijf op grote hoogten, de zogenaamde hoogteziekte. Ook in de luchtvaart is hypoxie een gebezigde term, waar dit vrijwel onmiddellijk optreedt bij het wegvallen van de cabinedruk op grote hoogten. Op 40.000 voet (12 km) zal men na reeds 15-20 seconden ("Time of Useful Consciousness") niet meer normaal kunnen functioneren.
Symptomen
De symptomen van algemene hypoxie hangen af van de ernst en van de snelheid waarmee het optreedt. Hierbij horen hoofdpijn, vermoeidheid, versnelde hartslag, kortademigheid (evt. zelfs hyperventileren), misselijkheid, tintelende vingers, blauw aangelopen vingers en soms toevallen. Ook krijgt men na enige tijd een euforie-gevoel, het gevoel dat alles goed gaat en verlies van besef van de werkelijkheid. In het uiterste geval treedt coma en uiteindelijk zelfs de dood op.
In de tabel hieronder staat aan de linkerkant gegeven wat een waarnemer ziet aan een persoon met hypoxieverschijnselen en aan de rechterkant wat die persoon zelf ervaart.
| Waarnemer ziet: | Patiënt ervaart: |
|---|---|
Fysiek:
|
Fysiek:
|
Psychisch:
|
Psychisch:
|
Gedrag:
|
Zintuigen:
|
Time of Useful Consciousness (TUC)
Nadat de hersenen voor een bepaalde tijd te weinig zuurstof hebben ontvangen, is een mens niet meer in staat om simpele dingen te doen. Deze tijd wordt aangeduid met de Time of Useful Consciousness (TUC). In de luchtvaart wordt de volgende tabel gehanteerd:
| Gemiddelde tijd van bruikbaar bewustzijn (TUC) zonder extra zuurstof | ||
|---|---|---|
| hoogte in km | hoogte in voet | tijd (TUC) |
| 4,5-5,5 | 15.000 - 18.000 | 30 minuten of langer |
| 6 | 20.000 | 5 tot 12 minuten |
| 6,5 | 22.000 | 5 tot 10 minuten |
| 7,5 | 25.000 | 3 tot 5 minuten |
| 8,5 | 28.000 | 2 1/2 tot 3 minuten |
| 9 | 30.000 | 1 tot 2 minuten |
| 10 | 35.000 | 30 tot 60 seconden |
| 12 | 40.000 | 15 tot 20 seconden |
| 14 | 45.000 | 9 tot 15 seconden |
De Concorde vloog op hoogtes tussen de 50.000 en 60.000 voet. Op die hoogte zou men zonder extra zuurstof binnen 15 seconden bewusteloos zijn en 4 minuten later dood.
Factoren die de TUC beïnvloeden
Factoren die de Time of Useful Consciousness beïnvloeden zijn:
- hoogte: de TUC wordt lager naarmate men hoger komt, zoals weergegeven in bovenstaande tabel;
- snelheid van hoogteverandering: hoe sneller de (cabine-)hoogte stijgt, hoe korter de TUC (denk aan rapid decompression ofwel een plotselinge drukuitval in een vliegtuigcabine);
- fysieke activiteit: training ten tijde van een decompressie vermindert de TUC aanzienlijk;
- fysieke gesteldheid: een sportief of getraind persoon heeft een betere TUC dan een ongetraind persoon. Ook andere factoren, zoals roken, slechte gezondheid, stress, etc., kunnen de TUC verkorten.
Categorieën
Er kunnen meerdere redenen zijn waarom de weefsels een gebrek aan zuurstof hebben. Op basis van de oorzaak is een aantal soorten hypoxie te onderscheiden:
- Hypoxemische of hypoxische hypoxie
- Dit is de meest voorkomende vorm en wordt veroorzaakt door een te langzame ademhaling of een te lage partiële zuurstofdruk in de ingeademde lucht, zoals op grote hoogten (=hypobare hypoxie) of bij longatelectase (te weinig lucht in longen) door grote versnellingen.
- Hypemische of anemische hypoxie
- De oorzaak is hier een vermindering van de zuurstoftransportcapaciteit van het bloed. Dit kan veroorzaakt zijn door bijvoorbeeld bloedarmoede (denk aan bloeddonatie), koolmonoxide (CO) of medicijngebruik.
- Ischemische of stagnatiehypoxie
- Een afname van de bloedstroom door het weefsel en naar de hersenen, veroorzaakt door flauwtes, lage temperaturen (vernauwing van de bloedvaten), hartproblemen en g-krachten.
- Histotoxische hypoxie
- Dit is het onvermogen van weefsel om de zuurstof op te nemen, veroorzaakt doordat het weefsel onherstelbaar is aangetast door bijvoorbeeld koolmonoxidevergiftiging, alcoholmisbruik en verdovende middelen.
Remedie voor hypoxie
Zoals hierboven beschreven, kan hypoxie ook worden veroorzaakt door koolmonoxide (CO). Dit product komt vrij bij een onvolledige verbranding, hierbij is te denken aan een defect aan de motoruitlaat of verwarmingssysteem, rook. Ook kan een kapotte kachel of een verstopte schoorsteen hypoxie veroorzaken.
In tegenstelling tot de binding van zuurstof aan hemoglobine is die van koolmonoxide niet omkeerbaar. Inademen van frisse lucht helpt dus niet om eenmaal ingeademde koolmonoxide weer kwijt te raken. Dat gebeurt pas op de lange duur, wanneer de rode bloedcellen afsterven en door nieuwe worden vervangen. De gemiddelde levensduur van een rode bloedcel is 120 dagen.
Indien hypoxie wordt veroorzaakt door grote hoogte (cabinehoogte), is de remedie ervoor simpel:
- op normale snelheid en diepte ademhalen;
- gebruik zuivere zuurstof (zuurstofmasker);
- indien mogelijk, verlaag de (cabine)hoogte (vliegtuigen);
- daal naar een lagere hoogte, indien mogelijk tot onder 10.000 voet (vliegtuigen).