Henriette d'Oultremont de Wégimont

Henriette was lid van de familie D'Oultremont en een dochter van de Luikse Ferdinand graaf d'Oultremont de Wégimont (eerder dan 1760-1799) en de Wageningse viceadmiraalsdochter Johanna Susanna Hartsinck (1759-1830). Na het overlijden van haar vader in november 1799 woonde het gezin wisselend in Brussel en Henegouwen. Henriette volgde onderwijs in Parijs. In 1817 werd zij hofdame van koningin Wilhelmina, de vrouw van koning Willem I.

Henriette op een foto in 1862

Persoonlijk wapen. Koninklijke dispositie 17 februari 1841.

In 1839, anderhalf jaar na de dood van Wilhelmina, vroeg Willem I haar ten huwelijk. Dit leidde tot opschudding in de koninklijke familie, de regering en het land. Henriette was geen prinses en rooms-katholiek. Minister Van Maanen van justitie hield Willem I voor dat het burgerlijk wetboek niet voorzag in een morganatisch huwelijk en dat een voorstel tot een wetswijziging op weerstand zou stuiten.[1]

Ook in de kringen van de hofdames leidden de huwelijksplannen tot ophef, met name omdat hiermee hofdame Julie von der Goltz (1780-1841), moeder van vier buitenechtelijke kinderen van de koning, gepasseerd werd. Na het aanzoek vertrok Julie von der Goltz naar Berlijn om zich in het Niederländisches Palais terug te trekken, waardoor dit paleis voor Willem en Henriette ontoegankelijk werd. Henriette was nog voordat de problemen over het voorgenomen huwelijk publiek werden naar Italië afgereisd, vanwaar ze met Willem contact bleef onderhouden.[1]

De ophef was zo groot dat Willem op 25 maart 1840 te kennen gaf af te zien van een huwelijk,[1] doch op 7 oktober 1840 trad hij af als koning om een dag later opnieuw het huwelijk ter sprake te brengen. Na zijn abdicatie noemde hij zich 'koning Willem Frederik, graaf van Nassau' en vertrok in november naar Berlijn. De gelovige Henriette stond erop dat het huwelijk volgens de regelen van haar Kerk zou plaatsvinden. Daarvoor diende dus pauselijke dispensatie verkregen te worden daar zij als rooms-katholiek met een protestant wilde trouwen. Dat bleek nog niet eenvoudig, maar lukte uiteindelijk na bemiddeling van haar neef Emile d'Oultremont, die Belgisch vertegenwoordiger bij de Heilige Stoel was. Die dispensatie werd verkregen in januari 1841. In Berlijn vond daarna het huwelijk op 17 februari 1841 plaats volgens protestante en rooms-katholieke gebruiken. Het burgerlijk huwelijk was in het paleis van Willem Frederiks dochter Marianne en haar echtgenoot prins Albert van Pruisen. De kerkelijke inzegening vond plaats in de Waalse kerk.[2]

Bij haar huwelijk kreeg ze van haar echtgenoot de titel gravin van Nassau toegekend, maar dat was niet officieel aangezien Willem Frederik niet meer gerechtigd was om iemand in de adelstand te verheffen. In de literatuur zijn echter diverse verwijzingen te vinden dat die titel wel degelijk met recht werd toegekend. Historicus Bas Dudok van Heel kon daarvoor echter geen enkel formeel bewijs vinden.[3]

Koning Willem II wilde het huwelijk in eerste instantie niet erkennen, maar gaf alsnog toe nadat zijn vader dreigde in Nederland opnieuw te trouwen. In dat geval zou het huwelijk, ook buiten de inmenging van Willem II, voor de Nederlandse wet alsnog geldig zijn. Op 2 oktober 1841 werd het huwelijk te 's-Gravenhage geregistreerd in de akten van de Burgerlijke Stand, zodat het wettelijk in Nederland erkenning kreeg. Henriette en Willem woonden vervolgens in Berlijn in het Niederländisches Palais aan Unter den Linden.

Willem Frederik overleed in Berlijn in december 1843. Henriette verhuisde naar kasteel Rahe in Laurensberg bij Aken. Daar overleed zij bijna 21 jaar later in oktober 1864, 72 jaar oud. Op haar verzoek werd ze begraven in het familiegraf bij het kasteel van Wégimont.

Spotprent op het vertrek van ex-koning Willem I en Henriette d'Oultremont de Wégimont naar Pruisen, 1840

Al in de tijd dat de koning zijn voornemen voor een tweede huwelijk kenbaar maakte, waren er geruchten in de media over "het onzedelijk gedrag van de gravin". De biograaf Roppe vermoedde met anderen dat deze werden uitgedacht om het imago van de gravin te beschadigen. De geruchten hadden betrekking op een zogenaamde voorechtelijke affaire van de koning met de gravin, maar ook op haar gedrag. Alles werd uit de kast gehaald om het huwelijk tegen te houden. De oudste bronnen over het vermeend onzedelijk gedrag dateren uit 1839.[4]

De genealoog Julius Schatt (1896-1959) meldde dat zijn grootvader Peter Heinrich Fitten (ca. 1836-1889) en diens zuster Elisabeth Ludovica Albertina Fitten (1808-1889) buitenechtelijke kinderen zouden zijn van de koning en de gravin. Schatt had al in de periode 1930-1934 aan de journalist Ernst Michel brieven geschreven over zijn vermeende koninklijke afstamming.[5] Pas in 1950 kwam hij daar in bredere kring mee naar buiten. Schatt kon zijn beweringen nooit met serieuze argumenten staven en de bronnen die hij noemde maken geen gewag van het bestaan van buitenechtelijke kinderen, zoals Schatt beweerde. Mogelijk heeft Schatt de formulering "kinderen die uit het huwelijk zouden geboren worden" verward met "kinderen die reeds zouden geboren zijn". Ook zouden de kinderen in het testament van Willem I genoemd zijn in doorgehaalde passages, maar die blijken over een ander onderwerp te handelen. Ook de vijf andere argumenten van Schatt kon Roppe weerleggen. De Nijmeegse hoogleraar geschiedenis Lodewijk Rogier, die met Schatt sprak, stelde dat "men voor het geval stond van iemand die van een idee-fixe bezeten was, iemand wiens beweringen men niet ernstig kon opvatten".

Nadien bleven de beweringen over de beide kinderen echter opduiken. Met name in overzichten van buitenechtelijke kinderen van de Oranjes passeren ze nog al eens de revue, echter zonder inhoudelijke argumenten en een toelichting op het ontstaan van dit gerucht.[6]

• Kees Middelhoff, Het omstreden huwelijk, in: Neerlandia. Jaargang 105, Algemeen-Nederlands Verbond, Den Haag / Brussel 2001
• Nassau en Oranje in de Nederlandse geschiedenis. Alphen aan den Rijn, 1979.

Zie de categorie Henriette d'Oultremont van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.