Hartjesdag

Hartjesdag is een feestdag die op de derde maandag in augustus in Haarlem en Bloemendaal werd gehouden, en in delen van Amsterdam, met name rond het Haarlemmerplein, in de Jordaan, en in de Dapperbuurt.

Het "levend kunstwerk" Fabiola (links) tijdens de optocht van de Hartjesdagen in augustus 2007.
Schilderij van Johan Braakensiek (1858-1940) van Hartjesdag op de Amsterdamse Zeedijk, uit de collectie van het Amsterdam Museum.

Vanaf 1997 werd het onder de naam Hartjesdagen een driedaags evenement op de Zeedijk, met als hoogtepunt een optocht van travestieten en andere verklede mannen en vrouwen. Tegenwoordig is Hartjesdag weer teruggebracht tot alleen de derde maandag in augustus.

Oorsprong

Waar Hartjesdag vandaan komt is niet duidelijk. Waarschijnlijk is het in de middeleeuwen ontstaan. Vermoed wordt dat de naam een verbastering is van 'hertjesdag'. Het zou een feestdag zijn geweest waarop in de bossen rond Haarlem door het gewone volk op herten mocht worden gejaagd, wat normaal gesproken aan de adel was voorbehouden. Het wild werd vervolgens op straat gebraden en opgegeten.[1]

De historicus Jan ter Gouw beweert in 1871 echter dat Hartjesdag oorspronkelijk gewijd was aan de Germaanse godin van de aarde, Hertus. Hertusdag werd, zoals Prinsjesdag verbasterd tot Hertjes- en later Hartjesdag. Op Hartjesdag, welke valt aan het einde van de oogsttijd, werd Hertus, de godin van de aarde verheerlijkt met vreugdevuren. De "vrouwen en meisjes" die je door de straten ziet gaan, eren als vanouds de Germaanse godin.

Al bij de Romeinse historicus Tacitus zijn beschrijvingen te vinden hoe het feest van Hertus gevierd werd. Een oud-Germaans heiligdom, een houten tempel, zou aan haar gewijd zijn aan de oever van het Spaarne op de plaats van het huidge Haarlem. Behalve Hartjesdag zouden dan ook de plaatsnamen Haarlem en Aerdenhout met Hertus te maken hebben.

Karakter
Buurtvuur tijdens Hartjesdag (1955)

Op Hartjesdag werden vuurtjes gestookt en kinderen zamelden geld in voor vuurwerk dat 's avonds werd afgestoken. Later ontwikkelde het zich tot een soort carnaval, waarbij veel werd gedronken, en mannen zich verkleedden als vrouwen, en vrouwen zich verkleedden als mannen. Het werd toen ook rond de Zeedijk gevierd. Johan Braakensiek maakte in 1926 een olieverfschilderij getiteld Hartjesdag, dat het feest tot onderwerp had. Door de Duitse bezetter werd Hartjesdag in 1943 verboden. Na de oorlog verwerd het feest tot vuurtjes stoken in de Dapperbuurt, en ten slotte raakte het in onbruik.

Herleving

In 1997 besloot de Buurtvereniging Zeedijk het feest nieuw leven in te blazen. Sindsdien worden elk jaar de Hartjes van de Zeedijk gekozen: de meest origineel verklede man en de meest origineel verklede vrouw.

In de loop der jaren werd het evenement steeds omvangrijker en uitgebreid naar meerdere dagen, waardoor het bekend kwam te staan als de Hartjesdagen. Met name de optocht van travestieten en andere verklede mannen en vrouwen trok ieder jaar tienduizenden belangstellenden.

Op de smalle Zeedijk werd dit soms te druk en te onveilig, zodat organisator NV Zeedijk besloot om het feest met ingang van 2008 kleinschaliger te maken.[2]

In 2013 en 2014 konden de Hartjesdagen om financiële, resp. organisatorische redenen niet doorgaan. In 2015 vond het evenement wel weer plaats en duurde toen drie dagen, met op maandag 17 augustus de optocht van als vrouw verklede mannen en als man verklede vrouwen.[3]

Vanwege organisatorische beperkingen en om overlast voor omwonenden te voorkomen, is Hartjesdag sinds 2017 beperkt tot een optocht met voorafgaande buurtbrunch op de derde maandag van augustus, met op de voorafgaande zondagavond nog een reeks van kleinschalige romantische optredens in de lokale horeca.[4][5]

Zie de categorie Hartjesdag van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.