Oude Griekenland

De geschiedenis van Griekenland is lang en complex. Na de rijke hoogstaande culturen van de Minoïsche, Myceense of Cycladische beschavingen viel het oude Griekenland in de duistere eeuwen, waarin de basis zou worden gelegd voor de ons de bekendste klassieke periode. De Duistere eeuwen gingen over in de Archaïsche periode (800–480 v.Chr.), waarin de klassieke oud-Griekse staatsvorm van de polis tot ontwikkeling kwam. Twee van de grootste wiskundigen, Thales van Milete en Pythagoras leefden al in deze periode.

De klassieke periode (circa 500–323 v.Chr.) wordt beschouwd als de bloeiperiode van de poleis inluiden en met als voornaamste gebeurtenissen de oorlogen die het oude Griekenland op de rand van de afgrond brachten: respectievelijk de Perzische Oorlogen en Peloponnesische Oorlog, maar ook was het de tijd van de drie filosofen die het westerse denken blijvend zouden beïnvloeden: Socrates, Plato en Aristoteles. Ook theater, poëzie, retoriek, geschiedschrijving, militaire strategie, architectuur, beeldhouwkunst, natuurwetenschap en, in iets mindere mate de wiskunde, maakten een creatieve fase door, die in veel opzichten tot op de dag van vandaag relevant is, of althans niet in vergetelheid geraakt. Er zijn aanwijzingen dat ook de schilderkunst en de muziek belangwekkend zijn geweest, maar die zijn vrijwel geheel verloren gegaan.

De hellenistische periode (323 v.Chr.–146 v.Chr.), zou een mengcultuur voortbrengen die zich verbreidde vanuit Hellas in het gebied dat nu het Midden-Oosten heet; de poleis gingen op in Diadochenrijken die ontstonden na de onverwachte en vroege dood van Alexander de Grote, in 323 v.Chr.. De wiskunde bereikte in die periode hoogtepunten met Archimedes en Euclides. Door de oorlogen die de hellenistische vorsten van het oude Griekenland voerden met het opkomende Rome, kwam het oude Griekenland in 146 v.Chr. geheel onder Romeins bestuur, dat tot 395 na Chr. zou duren. Er ontstonden de Romeinse provinciae Macedonia, Achaea en Creta. Met het uitdoven van de heidense cultuur en het voortleven van het Imperium Romanum in het christelijke Griekssprekende Byzantijnse Keizerrijk, maakte het oude Griekenland plaats voor een gekerstend Byzantijns Griekenland.

Griekse dialecten.

Voor de oude Grieken was het onderscheid tussen zij die Grieks spraken en zij die geen Grieks spraken van belang: ze noemen anderstaligen Barbaren. Hiermee doelden zij vooral op het murmeltaaltje van de hen bekendste niet-Griekssprekenden: de Perzen, de erfvijanden van het oude Griekenland. Hoewel de oudere Minoïsche en Myceense beschaving al een schrift kenden, respectievelijk het Lineair A en B, ging dit tijdens de Duistere eeuwen verloren. Daarom gebruikten de oude Grieken om hun Indo-Europese taal te schrijven een alfabet dat ze overnamen van de Feniciërs en aanpasten naar de vereisten van hun taal.

Zoals gezegd was de regio die wij bestempelen als het oude Griekenland gelegen op het Balkanschiereiland en op de eilanden in de Egeïsche Zee, maar zou het zich na de duistere eeuwen uitbreiden over de hele Grieks-sprekende wereld. Men duidde dit uitgestrektere gebied dan ook vaak aan met de naam Magna Graecia ("Groot Griekenland"), dat zich uitstrekte over het gehele Middellandse Zeegebied.

De oud-Griekse kunst wordt over het algemeen door kunsthistorici gedefinieerd als kunst die in de Grieks-sprekende wereld werd vervaardigd tussen ongeveer 1050 v.Chr. en 27 v.Chr. De kunst van de Myceense beschaving, die van ongeveer 1600 v.Chr. tot ongeveer 1200 bloeide, wordt hier doorgaans niet onder begrepen: ondanks het feit dat de dragers van de Myceense cultuur een Grieks dialect spraken, daar er weinig of geen continuïteit tussen deze kunst en de latere Griekse kunst was. De oud-Griekse kunst laat men eindigden met de inlijving van Griekenland in het Imperium Romanum. Dit is een redelijk rigide indeling, die soms moet worden doorbroken om de samenhang tussen de verschillende beschavingen die het oude Griekenland heeft gekend aan te tonen.

De oud-Griekse maatschappij is moeilijk als geheel te behandelen, daar ze van polis tot polis verschilde. Toch kende men enkele gemeenschappelijke kenmerken, waaronder juist de polis zelve. Ook slavernij kende men in heel het oude Griekenland. De Panhelleense Spelen, zoals de Olympische Spelen te Olympia, waren een uitdrukking van de Griekse agonale(=wedijverende) geest. Het was in de Oud-Griekse godsdienst dat de Grieken zich ook vaak verbonden zagen door hun gezamenlijke mythologie.

• Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid
• Sport in het oude Griekenland
• Polis (stad)

• L. Mozatti, Het oude Griekenland. Van de vroegste Griekse kunst tot het hellenisme, Roeselare, 2002. ISBN 9054668237
• E.J. Stafford, Het oude Griekenland. Leven, mythen en kunst, Hilversum, 2004. ISBN 9057645076

• R. Hooker, Ancient Greece, wsu.edu (1996-1999).
• M. Moerbeek, HELLAS:NET - An exploration of ancient Greece, monolith.dnsalias.org (1997).
• E. Papakyriakou/Anagnostou, Ancient Greek Cities, Sikyon.com (1997-2004).
• K-H. Schreiber, Der Hellenismus. Eine Materialsammlung, mittelalter-genealogie.de (2005).
• Archaeological Atlas of the Aegean. From Prehistoric Times to Late Antiquity.
• Greece, in Exploring Ancient World Cultures. An Introduction to Ancient World Cultures on the World-Wide Web. (1997).
• Laconia.org 30 centuries of History.

Zie de categorie Ancient Greece van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.