Gerechtsdeurwaarder

Een proces start niet eerder dan nadat een dagvaarding door de deurwaarder is betekend. Het dagvaarden van een gedaagde wordt in opdracht van de eiser door een gerechtsdeurwaarder gedaan. Alvorens de dagvaarding wordt betekend, is het voor de gerechtsdeurwaarder verplicht om een controle in de Basisregistratie Persoons Gegevens te doen. De gerechtsdeurwaarder moet de dagvaarding vervolgens uitbrengen door middel van een exploot. Hiermee wordt de gedaagde partij geacht kennis te hebben genomen van de procedure die tegen hem gestart is. In 2005 zijn er in Nederland in totaal 650.000 dagvaardingen uitgereikt.[1] De dagvaarding staat al jaren ter discussie. Tot nu toe wordt het belang van het uitbrengen van de dagvaarding op zijn waarde geschat, omdat de gerechtsdeurwaarder daarbij (doorgaans) mondeling contact heeft met de gedaagde. De gerechtsdeurwaarder kan bij dat contact de gedaagde desgevraagd informeren over de gang van zaken bij de rechter en de wijze waarop de gedaagde verweer kan voeren als de gedaagde het met de vordering niet eens is. Bijkomend voordeel van de dagvaarding door een gerechtsdeurwaarder is het feit dat de gerechtsdeurwaarder altijd persoonlijk het adres van een gedaagde bezoekt en daar dus kennis kan nemen van de feitelijke situatie. Zo kan bijvoorbeeld worden voorkomen dat de dagvaarding op het adres van de gedaagde wordt gelaten als ter plaatse blijkt dat de woning bijvoorbeeld leeg en te koop staat. Dit geeft derhalve meer rechtszekerheid dan een oproeping die via postdiensten wordt toegezonden.

Officiële stukken kunnen, indien gewenst, door een gerechtsdeurwaarder bij exploot betekend worden. Weliswaar komt dit niet vaak voor, maar bij overeenkomsten met grote financiële belangen wordt soms de voorkeur gegeven aan een exploot boven een aangetekende brief.

Ook wanneer de rechter een uitspraak heeft gedaan zal de gerechtsdeurwaarder het vonnis, de beschikking of het arrest op verzoek van de eisende partij betekenen. Door het betekenen wordt degene tegen wie de executoriale titel gericht is geacht bekend te zijn met de inhoud daarvan en gaat bij betekening in persoon, dan wel bij enige daad van bekendheid de verzet termijn lopen. Wanneer het vonnis uitvoerbaar bij voorraad is, zal de gerechtsdeurwaarder in de regel bij exploot bevel tot betaling doen. Dit bevel tot betaling is een aparte (ambts-)handeling die ook los van de betekening gedaan kan worden. In de praktijk is het echter gebruikelijk om dit in één exploot te doen maar er zijn situaties denkbaar waarbij hiervan wordt afgeweken.

Net als een notaris kan een gerechtsdeurwaarder akten opstellen ter constatering. Deze akten gelden als rechtsgeldig bewijs wanneer er later onenigheid bestaat over genoemde feiten. Bijvoorbeeld bij beslag op roerende zaken zal een deurwaarder altijd een proces-verbaal in een akte vastleggen.

Wanneer iemand tegen wie een executoriale titel, zoals een vonnis of een notariële akte, is gewezen niet voldoet aan het bevel, veelal tijdens betekening van de titel, van de gerechtsdeurwaarder, kan de gerechtsdeurwaarder executoriale maatregelen nemen om diegene te dwingen tot uitvoer van de veroordeling. Bij een veroordeling tot betaling kan een gerechtsdeurwaarder dit doen door beslag.

Wanneer een huurovereenkomst door de rechter is ontbonden, dan kan dat een ontruiming van het gehuurde tot gevolg hebben. Een dergelijke ontruiming kan alleen door een gerechtsdeurwaarder geschieden.

Wanneer in een vonnis een doen of een nalaten is bepaald op straffe van een dwangsom, kan de gerechtsdeurwaarder deze dwangsommen innen. Dwangsommen verbeuren echter pas na betekening van de titel. Als de dwangsommen geen effect sorteren, kan de deurwaarder ook overgaan tot civiele gijzeling, ook wel 'lijfsdwang' genoemd. Voor dat laatste heeft de gerechtsdeurwaarder wel aparte machtiging van de rechter nodig.

Een gijzeling kan alleen worden opgelegd in het geval dat de geëxecuteerde redelijkerwijs in staat is om aan het vonnis te voldoen. Voor geldvorderingen kan iemand niet in gijzeling worden genomen, met uitzondering van uitkeringen voor levensonderhoud zoals alimentatie.

Een gerechtsdeurwaarder heeft verder als ambtelijke taken:

• toezicht houden bij openbare verkopen (veilingen), met uitzondering van onroerende zaken.

Met de invoering van de Gerechtsdeurwaarderswet in 2001 is de accreditering van de gerechtsdeurwaarder bij uitsluitend één bepaald gerecht (kantongerecht, arrondissementsrechtbank, gerechtshof of Hoge Raad) komen te vervallen. Sindsdien heeft de gerechtsdeurwaarder in plaats van een standplaats een plaats van vestiging.

Door het vervallen van de accreditering bij een gerecht, is tevens de historische taak van de gerechtsdeurwaarder - deurwaarder betekent immers deurvrijwaarder, deurwachter - om de orde gedurende de zittingen van het gerecht te handhaven komen te vervallen. Deze taak wordt sinds de invoering van de Gerechtsdeurwaarderswet uitgeoefend door gerechtsbodes en/of overig personeel.