Gelderlander (paard)

Paarden van het Gelderse ras kenmerken zich door een betrouwbaar, gehoorzaam en werkwillig karakter. De paarden hebben een aansprekend hoofd, een ruime stap, een hoge en ruime draf, een goede galop en een uitstekende gezondheid gepaard aan een lange levensduur. De kleur is vaak voskleurig, maar ook bruin, zwart, schimmel en bont komen voor. Veelvoorkomend zijn witte aftekeningen aan hoofd en voeten. De stokmaat (schofthoogte) varieert van ongeveer 155 tot 163 centimeter.

De Gelderlander werd oorspronkelijk, net als het iets zwaardere Groninger paard, gefokt als werkpaard dat veelzijdig genoeg zou zijn om door de week als trekpaard zwaar werk te verrichten op de boerderij en in het weekend gebruikt te worden als stijlvol rij- en tuigpaard. Bij het vroegste ontstaan van het ras werd fokmateriaal gebruikt van onder andere Andalusiërs, Napolitaner, Anglo-Normaanse paarden, Norfolk Trotter en Holsteiners. In de 19e eeuw werd fokmateriaal gebruikt van Oost-Friese paarden, Hackneys en Engelse volbloeds. De verwantschap tussen beide Nederlandse warmbloedrassen blijkt uit het feit dat Groninger hengsten steeds voor honderd procent werden toegelaten als vader voor Gelderse veulens.

De populariteit als tuigpaard nam door de motorisering in de landbouw in het midden van de 20e eeuw af maar het paard werd daarna in landelijke rijverenigingen nog volop als rijpaard gebruikt. Door veredeling in de richting van rijpaardtypes voor de top van de paardensport kwamen vele nakomelingen van het Gelderse paard (vroegere stamboekaanduiding: Sgldt) terecht in het meer algemene 'sportpaarden' register van het 'NWP'. Het Gelders paard staat dus samen met het Groninger paard aan de basis van de fokkerij, die binnen het huidige KWPN-stamboek het zeer succesvolle Nederlands Warmbloedpaard heeft opgeleverd.

Het Gelders paard ondervond van verschillende kanten steeds veel waardering, bijvoorbeeld als politiepaard en als koetspaard in de Koninklijke Stallen. Ook in het buitenland vielen zijn prestaties op, hetgeen zich uitte in de verkoop van Gelderse paarden naar het buitenland, waar zij bijvoorbeeld in de Verenigde Staten ook als springpaarden succesvol waren en deelnamen aan de Pan-Amerikaanse Spelen. Zowel als koetspaard voor professionele beoefenaars van de mensport als het voor recreatief mennen door vrijetijdskoetsiers ondervonden de goede tuigpaardeigenschappen van het ras in de afgelopen jaren een positieve herwaardering.

Het Gelders paard, of de Gelderlander zoals het ras internationaal bekend is, is tegenwoordig een zeldzaam huisdierras. Hoewel het binnen het KWPN een eigen fokregister heeft, maken liefhebbers van dit oorspronkelijke Nederlandse paardenras zich zorgen over het voortbestaan ervan, omdat het stamboek de eis van minimaal vijfenzeventig procent Gelders bloed enkele jaren geleden heeft losgelaten. Gedurende enkele decennia daaraan voorafgaand was zelfs de aanduiding 'Gelders type' geheel losgelaten en vervangen door de aanduiding: sportpaard 'basistype'.

De bezorgde liefhebbers en fokkers van de authentieke Gelderse bloedlijnen hebben in 2005 een stichting opgericht, Gelderlander Paard Associatie (GPA), met als doel het behoud van het authentieke Gelderse ras. Zij wijzen op de uitstekende gezondheid, de lange levensduur en de betrouwbare inzetbereidheid, die men aantreft bij nakomelingen van Gelderse merries en hengsten. De stichting wijst op de goede vererving van positieve eigenschappen met name voor de brede massa van recreatieruiters, naast het uitzonderlijk talent voor de sport, en wil de raszuiverheid behouden en de internationale naamsbekendheid van het ras in stand houden en vergroten en voert over deze kwestie gesprekken met beleidsmakers in de politiek en het bestuur van het KWPN-stamboek.

• 
  Voskleur
• 
  Gelders paard als enkelspan
• 
  Linksvoor: Gelders paard

Hendricks, Bonnie Lou: International Encyclopedia of Horse Breeds, University of Oklahoma Press, 1995, ISBN 9780806138848

• Koninklijk Warmbloed Paard Nederland
• Website Gelderland Paard Associatie
• Pagina Gelders paard bij bokt.nl