Gelderman
De familie Gelderman is in Twente, met name rondom Oldenzaal, van oudsher zeer bekend door de textiel-fabriek H.P. Gelderman & Zonen aldaar.
De familie maakte fortuin tijdens de hoogtijdagen van de textielindustrie vanaf het midden van de 19e eeuw.
H.P. Gelderman & Zonen
De stamvader, P.J. Gelderman, was afkomstig uit Gildehaus en vestigde zich in 1817 met zijn familie in Oldenzaal om te gaan werken als katoenspinner.
Zijn oudste zoon Hermannus Philippus Gelderman (1808-1888) werkte zich op van loonfabrikant tot eigenaar van een succesvolle stoomweeffabriek en een stoomspinnerij. Door te investeren in de aanleg van een spoorlijn wist hij aan goedkope steenkool te komen uit Ibbenburen. In 1854 bezat hij 535 weefgetouwen en was daarmee de grootste werkgever van Oldenzaal. In 1931 was een derde deel van de Oldenzaalse beroepsbevolking in dienst van deze onderneming. Inclusief toeleveranciers en transporteurs was in 1940 ongeveer de helft van alle Oldenzalers afhankelijk van het bedrijf.[1]
Diens opvolger was Diederich Gelderman (1840-1907).
Nalatenschap
De familie was steeds nauw betrokken bij het Oldenzaalse sociale en culturele leven onder andere door een eigen Stichting voor Ontwikkeling en Ontspanning, met een overdekt zwembad (1925) en giften aan sport- en muziekverenigingen. In 1930 schonk de familie bijvoorbeeld ook een carillon dat zijn plaatsvond in de toren van de Sint-Plechelmusbasiliek.
De familie stichtte in Oldenzaal een landgoed, het huidige park Kalheupink, met een landhuis en waterpartijen. Een deel van de erfenis van de voormalige textielfabriek wordt bewaard in het museum Palthehuis, waar bijvoorbeeld een portret te zien is van Joan Gelderman geschilderd door Carel Willink.
Het fabrieksterrein en het hoofdkantoor zijn gelegen ter weerszijden van het spoor en hebben na renovatie alternatieve bestemmingen gevonden. Het hoodkantoor, het huidige Geldermanstaete, ligt aan de centrumzijde van het spoor, dateert uit 1917 en werd ontworpen door Karel Muller.
Bekende telgen
Bekende telgen uit deze familie zijn:
- Hermannus Philippus Gelderman (1808-1888), textielondernemer
- Joan Gelderman (1877-1975), Kamerlid en mededirecteur van H.P. Gelderman & Zonen
Schaalmodel van het gebouw
Het hoofdgebouw van de Geldermanfabriek is door de firma ProtoModel Modelbouw uitgebracht als gedetailleerd schaalmodel. Het is een replica van het oorspronkelijke gebouw.
Afbeeldingen
Geldermanfabriek, Oldenzaal
Geldermanfabriek, Oldenzaal