Freinetonderwijs
Freinetonderwijs betreft een vorm van basisonderwijs volgens het gedachtegoed en de praktijk van de Franse onderwijzer en pedagoog Célestin Freinet (1896-1966).
Freinet ondervond in zijn dorpsschooltje dat de (voornamelijk) arbeiderskinderen er ongemotiveerd in de schoolbanken bij zaten. De kinderen waren leergierig, maar toonden geen enkele interesse in de schoolboeken. Freinet ging daarom met ze op pad, liet ze verslagen maken (teksten, kranten) en liet ze levend, zinvol en handelend leren in coöperatief overleg. De school werd niet alleen een plaats waar leerstof werd aangeboden, maar vooral waar kennis en ontvoogding werden uitgedragen.
Uitgangspunten
Freinetonderwijs gaat uit van de volgende principes:
- Het onderwijs wordt opgebouwd op basis van datgene wat leeft bij de leerlingen. De kinderen hebben de wens zaken uit te zoeken, tonen initiatieven en laten die in de groep horen; gezamenlijk wordt daar onder begeleiding van de leerkracht een plan opgemaakt.
- Het leerplan is gebaseerd op iets dat zinvol is om uit te zoeken. De kinderen zoeken niets voor niets uit. Zo zijn ook zaken die nodig zijn maar niet een einddoel vormen - zoals kunnen schrijven, kunnen spellen en een atlas kunnen hanteren - zinvol binnen de weg naar het doel. Het verhaal moet immers in de krant; de brief aan de burgemeester moet er goed uitzien en ik moet wel weten hoe ik moet fietsen.
- Het leren gebeurt tastenderwijs. Door handelend te onderzoeken, zonder in de eerste plaats uitgelegd te krijgen hoe iets werkt, verwerft het kind echt inzicht.
- Opvoeding tot democratie. Kinderen leren om samen op democratische basis hun groep/klas school te organiseren. Ze worden daardoor goed voorbereid op een democratische samenleving.
In Vlaanderen werken circa 95 scholen op deze manier. In Nederland zijn 7 freinetscholen. Verschillende freinettechnieken worden op veel meer vernieuwingsscholen toegepast.
Freinetbeweging
De Freinetbeweging bestaat vooral uit leerkrachten basisschool die werken aan onderwijsvernieuwing en zich daarbij met name laten inspireren door de freinetpedagogiek. Daarbij ontplooien ze de volgende activiteiten:
- Het organiseren van landelijke dagen rondom thema's die per jaar door de ledenvergadering worden vastgesteld. Deze bijeenkomsten vinden plaats op scholen waar mensen werken vanuit de freinetpedagogiek. Ontmoeting, presentaties en uitwisseling van kinder- en eigen werk staan daarbij centraal. De bijeenkomsten zijn toegankelijk voor leden en belangstellenden.
- Maandelijks verschijnt voor leden en belangstellenden Freinetnieuws.
- De Freinetbeweging verzorgt publicaties voor vernieuwend onderwijs. Daarnaast publiceren ze vertaald werk van Célestin Freinet en de Franse Freinetbeweging.
- Werkgroepen werken langere tijd rondom één onderwerp. De werkgroepen doen daarvan verslag. Doorgaans werken ze toe naar een eindproduct. Al naargelang de behoefte ontstaan er nieuwe werkgroepen.
De kracht van de Freinetbeweging ligt in de zelfscholing, waarbij gebruikgemaakt wordt van relevante en recente ontwikkelingen uit praktijkervaringen en wetenschappelijk onderzoek. Leerkrachten gaan bij elkaar in de groep meedoen, denken samen over mogelijkheden, vertellen elkaar ervaringen met freinettechnieken en doen elkaar suggesties. Het gaat niet om passieve bijscholing, maar om actieve uitbouw van de eigen inzichten in wat vruchtbaar freinetonderwijs is, wat werkt, wat leidt tot beter vakmanschap. Ook ontwikkelen leerkrachten samen hulpmiddelen en technieken, die de modernisering effectief maken. Proefondervindelijk verkennend wordt men een professioneler onderwijsvernieuwer. Van alle leden wordt hierin een bijdrage gevraagd.
Er zijn freinetbewegingen in ruim 40 landen, die allemaal zijn aangesloten bij de internationale Freinetbeweging (FIMEM).
Literatuur
- Doekermeijer, C.A.M.: Een Freinetschool, onderwijskundige brochurenreeks. Zwijsen Tillburg, 1984
- Tans, Jeroen en Bronkhorst, John: Freinetonderwijs. Een eigen wijze van onderwijs. Bekadidact, Baarn, 1993
- Broersma, Rouke / Jimke Nicolai / Jeroen Tans e.a.: Levend Lezen, dat’s de kunst. Ideeën en technieken voor vernieuwend leesonderwijs, Valthe 2000 (De Reeks 3)
- Nicolai, Jimke / Jeroen Tans: Ondernemende kinderen tellen mee. Werken met een klassenkas in de basisschool, Valthe 2000 (Reeks 5)
- Broersma, Rouke / Klaas Mulder e.a.: Geef ze de ruimte Naar een inspirerende leer- , werk- en speelomgeving in de basisschool, Valthe, 2004 (De Reeks 6)
- Broersma, Rouke e.a.: Dat’s andere taal Bouwstenen voor levend taalonderwijs, Valthe 2004 (De Reeks 7 + een Leerlijnenmap)
- Barré, Michel: Célestin Freinet, een pedagoog voor onze tijd. De Freinetbeweging, Valthe, 2006
- Nicolai, Jimke e.a.: De Freinetwerker Freinetwerker worden, zijn en blijven. Valthe, 2006
- Broersma, Rouke e.a.: Dat geeft de burger moed Burgerschapsvorming, op weg naar een democratische school. Valthe 2007
- Devos, Jan: Freinet in Vlaanderen. Oorsprong, appropriatie en actuele vertogen van de freinetpedagogiek, 2019, ISBN 9789463711609