Flow (mentale toestand)
Flow refereert aan een mentale toestand waarin een persoon volledig opgaat in zijn of haar bezigheden. Flow wordt gekenmerkt door op de betreffende acties gerichte energie en activiteit, volledige betrokkenheid daarbij, alsmede het feit dat men de activiteiten succesvol uitvoert. Belangrijkste theoreticus achter dit concept is de Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi.
Flow is een belangrijk concept in de zogenoemde positieve psychologie, waarvan Csikszentmihalyi (naast Martin Seligman) de belangrijkste proponent is. Flow wordt zo genoemd omdat enkele personen die door Csikszentmihalyi werden geïnterviewd voor zijn in 1975 verschenen boek over flow het bij wijze van metafoor hadden over een "stroom die hen meevoerde". In die zin is de term "flow" niet gerelateerd aan de uitdrukking "go with the flow", die betekent dat men zich conformeert aan hetgeen anderen doen.
Kenmerken van Flow
Volgens Csikszentmihalyi kan het gevoel van flow gekenmerkt worden door ten minste een aantal van de volgende acht kenmerken:
- Men heeft een duidelijk doel;
- Concentratie en doelgerichtheid;
- Verlies van zelfbewustzijn: men gaat volledig op in de activiteit en vergeet zichzelf;
- Verlies van tijdsbesef: de tijd vliegt voorbij;
- Directe feedback: succes en falen ten aanzien van de activiteit zijn onmiddellijk duidelijk, zodat men daarop het eigen handelen direct kan aanpassen;
- Evenwicht tussen de eigen vaardigheid en de uit te voeren activiteit: de bezigheden zijn heel uitdagend echter nét niet te moeilijk om met succes uit te voeren;
- Een gevoel van persoonlijke controle over de situatie of activiteit;
- De activiteit is intrinsiek belonend, bijvoorbeeld erg leuk.
Een staat van 'flow' wordt geassocieerd met het streven om een bepaald doel te bereiken, zoals het schilderen van een schilderij of het bespelen van een instrument. Ook een uitdagende taak op het werk of een scriptie, masterthesis of proefschrift kunnen tot een staat van flow leiden. Deze toestand wordt gerealiseerd als er sprake is van een optimale balans tussen de moeilijkheid van een taak en de specifieke vaardigheden van de persoon in kwestie. Verder kunnen mensen in de staat van 'flow' boven hun eigen kunnen uitstijgen en sneller leren en nieuwe inzichten verkrijgen.
Met flow vergelijkbare concepten en ervaringen zijn terug te vinden in oosterse spirituele tradities zoals het Boeddhisme en het Taoïsme. Voorts kennen veel sporters flow uit eigen ervaring, bijvoorbeeld als ze een partij tennis spelen met een tegenstander die het uiterste van hem vergt.
Persoonlijkheid
Het begrip 'flow' is sterk gerelateerd aan de persoonlijke ontwikkeling en het karakter. Een taak die op een bepaald moment uitdagend is en 'flow' teweeg kan brengen, zal naarmate de kennis en ervaring toenemen meer en meer routinewerk worden. Wellicht zal de taak de persoon na een aantal keer of na enkele jaren niet meer kunnen boeien.
Sommige personen nemen dit voor lief en zijn tevreden met werk dat weinig uitdaging biedt. Anderen zoeken zelf constant naar uitdaging en hiermee naar een nieuwe taak die 'flow' teweeg kan brengen. Dit is een kenmerk van de zogenaamde 'autotelische persoonlijkheid' (van het Griekse αὐτός autos, 'zelf' and τέλος telos, 'doel'). Iemand die autotelisch is zoekt dus constant zelf naar nieuwe doelen of uitdagingen. Wanneer een doel is bereikt of een taak niet langer als uitdagend wordt beschouwd, zal een autotelisch persoon (zelf) op zoek gaan naar een nieuwe uitdaging.
Autotelische personen kunnen een aanwinst zijn voor een bedrijf omdat ze zelf constant nieuwe uitdagingen zoeken en geneigd zijn in uitdagende taken goed te presteren omdat ze 'flow' bereiken. Hier zit echter ook een keerzijde aan, daar ze de neiging kunnen vertonen de minder uitdagende taken te verwaarlozen. Bovendien zullen ze, wanneer de werkgever geen verdere uitdagingen meer kan of wil bieden, gedemotiveerd raken en geneigd zijn van baan te wisselen.
Referenties
- Csikszentmihalyi, M. (1975) Beyond Boredom and Anxiety. San Francisco: Jossy-Bass.
- Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The psychology of optimal experience. New York: Harper & Row.
- Csikszentmihalyi, M. (1998). Creativiteit: over 'flow', schepping en ontdekking. Amsterdam: Boom. ISBN 9053523731
- Edzes, M. (2006). A target a day keeps the doctor away. Over flow in Nederland. ISBN 90-902079-7-X, www.edzes.com
- Sherry, J. L. (2004). Flow and media enjoyment. Communication Theory, 14, 328–347.